روضة الأجواد

 في تحقيق مسألة رفع اليدين في حديث

زيد بن أبي زياد

 

YEZİD BİN EBİ ZİYAD’IN

NAMAZDA

“BİR DAHA ELLERİNİ KALDIRMADI”

RİVAYETİ HAKKINDA İLMİ BİR ARAŞTIRMA

 

YAZAN

OĞUZ ÖNDER

www.ilmedavetdernegi.org

 

FİHRİST

 

• YEZİD B. EBİ ZİYAD KİMDİR

 

• YEZİD B. EBİ ZİYAD’IN HADİSÇİLER YANINDAKİ KONUMU

 

• MÜDREC HADİS NEDİR?

 

• YEZİD B. EBİ ZİYAD’IN MÜDREC RİVAYETİ

 

• HADİSİN MÜDREC OLDUĞUNA DAİR DELİLLER

 

• MÜDREC OLMAYAN RİVAYETİN ASLI

 

 

Giriş

Hadisçilerin indinde, kendisinin zayıf bir râvi olduğunda hiçbir şüphe yoktur. Yalnız şu bilinmelidir ki, cerh ve tadil ilminde şayet bir kimsenin cerhi tadiline mukaddem olacak ise, kişi hakkında yapılmış olan cerh’in müfesser olması gerekir. Cerhin müfesser olmaması halinde, o kimse hakkında bir tadil varid olmuşsa tadil mukaddemdir. Bir kimse hakkında ne cerh ne de tadil varid olmamış ise, ona meçhul olarak itibar edilir. Cerh lafızlarından herhangi biri bile varid olmamış ve tadil mevcud ise, o kimse hakkında sika, hafız, hüccet, gibi lafızlardan birini görmek kesinlikle mümkün olacaktır.

“YEZİD B. EBİ ZİYAD” KİMDİR

 

Ukayli “ed-Duafa” (no. 1993) adlı kitabın da, kendisi hakkında şunları söylemiştir:

“Yezid b. Ebi Ziyad, Ebu Abdullah’dır.”

İmam Zehebi “Siyer-u A’lam-un –Nubela” adlı kitabın da şöyle demiştir: “ Kendisi Haşimi’dir küfeli olup, Abdullah b. Haris b. Nevfel’in kölesidir. Tabiilerin küçüklerinden sayılır.”

İbn Hibban “el-Mecruhin”(no: 117) de şöyle demiştir. “Künyesi Ebu Ziyad’dır. Ebu Abdullah’da denilmiştir. Babasının ismi ise, Ebu Meysera olup, (İbn Şihab) ez- Zühri, Abdurrahman b. Ebu Leyla’dan rivayet etmiştir. Kendisinden de, (Süfyan) es-Sevri, Şube ve Irak ehli rivayette bulunmuştur. Hüseyin b. Ali’nin öldürüldüğü günde, hicri 136’da vefat etmiştir.

 Yezid b. Ebi Ziyad’ın kimliği hakkında vermiş olduğumuz malumatın kâfi olduğunu düşünerek, hadisçilerin kendisine nasıl baktığını daha fazla irad etmede hayır vardır.

 

YEZİD B. EBİ ZİYAD’IN HADİSÇİLER YANINDA Kİ KONUMU

 

Yahya b. Main “Tarih” de kendisi hakkında şunları söylemiştir:

“سمعت يحيى يقول يزيد بن أبى زياد ليس بذاك وله أخ يقال له برد بن أبى زياد”

Yahya’yı işittim şöyle diyordu: “ hiçbir şey değildir, kardeşi yoktur. Kendisine Berd b. Ebi Ziyad da denir.”

Diğer sözünde ise “لا يحتج بحديثه” “hadisi ile ihticac edilmez.” (delil getirilmez)

 El-Acurri (es-Sualat) adlı kitabın da şöyle demiştir: “Ebu Davud’u şöyle derken işittim: “Onun hadisini terk eden birisini bilmiyorum. (Ancak) onun dışındakiler bana daha hayırlıdır.”

Yine Yahya b. Main’nin (Sualat- ibn Cuneyd)’in “Tarih” ‘in de nakledildiğine göre kendisi şöyle demiştir. “ Yahya’ya, Yezid b. Ebi Ziyad hüccettir dedim. O da “ Hayır! Hüccet değildir. Hadisi zayıftır.”

Yezid b. Ebi Ziyad’ın hakkında söylenmiş o kadar söz vardır ki, hepsini zikretmeyi gerek görmedim. Buradan da anlaşıldığı üzere, kendisi zayıf ravilerden olup hakkında defalarca tenkit söz konusu olmuştur.

Hatta öyle tenkitler vardır ki, sonucunda kendisi şahitlik için bile itibar görecek birisi değildir.

 

 

 

 

MÜDREC HADİS NEDİR

 

Asıl olarak baktığımız da, müdrec hadis mevzusu, bu usulde ilk öğrenilecek bir mesele değildir. Ancak bu konu, mevzumuz ile alakadar olması hasebiyle, azda olsa kardeşlerimizin anlayacağı kadar, kendisinden bahsedeceğiz.

Yalnız şuna dikkat edilmelidir ki, “MÜDREC” hadis mevzusu kesinlikle basit bir mevzu değildir. Bu gibi durumlarla karşılaştığımız zaman, işi ehline yani hadis âlimlerine havale etmek daha doğru olur. Çünkü ne hadis ilmi nede MÜDREC mevzusu bizim işimiz değildir. Lakin biz bunu hadisin zayıf olma amacını hadis âlimlerinin eşliğinde ispatlamak şartı ile, burada zikredeceğiz.

MÜDREC, hadisçiler indinde üçe ayrılır.

• MÜDREC-UL EVVEL
• MÜDREC-UL EVSAT
• MÜDREC-UL AHİR

Şeyhimiz Ebu Said el-Yarbuzi’nin bahsettiği üzere, genellikle MÜDREC, hadisin sonlarında, ravinin ekleme veya çıkartma yapması ile meydana gelir.

Nitekim Yezidin’in de yapmış olduğu şey budur.

“ Namaza başlarken ellerini kaldırdı” hadisini naklederken kendisi “bir daha kaldırmadı” lafzını eklemiştir. Yine bu, Sufyan b. Uyeyne’nin bu konu hakkında söylemiş olduğu şeyde bunun için delil teşkil edip birazdan zikri geçecektir.

 

 

 

YEZİD B. EBİ ZİYAD’IN MÜDREC RİVAYETİ

 

Şuan zikredeceğimiz olan rivayetleri EBU DAVUD ve TİRMİZİ’de bulabilirsiniz.

Bize Halid b. Abdullah Yezid b. Ebi Ziyad’dan o da, Abdurrahman b. Ebi Leyla ‘dan o da, Bera (b. Azib) ‘den “O Allah resulu (sav)’i namaza kalktığı zaman tekbir getirip ellerini kaldırdığını görmüştür.”

Sufyan bu hadisi Mekke de iken aynı Süfyan es-Sevri rivayeti gibi olup, Kufe’ye gittikten sonra Yezid’i “bir daha yapmadı” şeklinde derken bulmuştur.

Bundan dolayı hadis Ebu Davud’un rivayet etmiş olduğu gibi

عَنِ الْبَرَاءِ:

” أَنَّ رَسُولَ الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا افْتَتَحَ الصَّلاةَ رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَى قَرِيبٍ مِنْ أُذُنَيْهِ ثُمَّ لا يَعُودُ “.

 

 “Namaza başladığında ellerini kulağına yakın bir yere kaldırdı, sonra bunu yapmadı.”  şeklinde olmuştur.

قَالَ أَبُو دَاوُدَ: رَوَى هَذَا الْحَدِيثَ هُشَيْمٌ وَخَالِدٌ وَابْنُ إِدْرِيسَ عَنْ يَزِيدَ، لَمْ يَذْكُرُوا ثم لا يعود

Sonra ise Ebu Davud şunları söylemiştir “ Bu hadisi Huşeym, Halid ve İbn İdris Yezid’den rivayet etmiş olup “bir daha lafzını zikretmemişlerdir.”

 

Bu konunun kafi geleceğini düşünerek daha fazla malumat zikretmeye ihtiyaç yoktur.

 

 

RİVAYETİN ASLI

 

Daha önce zikrettiğimiz üzere MÜDREC olan rivayet’in bir aslı, yani kendisine ne eksiklik, ne de ziyade olmadan rivayet edilen hadis vardır.

 

كذلك أَخْبَرَنَا الْقَاضِي أَبُو عُمَرَ الْهَاشِمِيّ نا محمد بن أحمد اللؤلؤي نا أَبُو دَاوُدَ: [نا مُحَمَّدُ بْنُ الصَّبَّاحِ الْبَزَّارُ نا شَرِيكٌ4 عَنْ يَزِيدَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي لَيْلَى عَنِ الْبَرَاءِ:

” أَنَّ رَسُولَ الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا افْتَتَحَ الصَّلاةَ رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَى قَرِيبٍ مِنْ أُذُنَيْهِ ثُمَّ لا يَعُودُ

Bize Kadı Ebu Umer el- Haşimi haber verdi, bize Muhammed b. Ahmed el- Lu’lui haber verdi, bize Ebu Davud, Muhammed b. Es-Sabbah el-Bezzar’dan onda Şerik’ten onda Yezid b. Ebi Ziyad’dan o da Abdurrahman b. Ebi Leyla dan o da, el- Bera (b. Azib)’ dan haber verip dedi ki “ Allah resulu (sav) namaza kalktığı zaman ellerini kulağına yakın bir yere kaldırdı (bir daha yapmadı)”

Yukarıda parantez içinde olan kısım bildiğiniz üzere Yezid b. Ebi Ziyad dan yapılan ziyadeliktir.

 Daha sonra ise İmamların dediği üzere bu zayıf bir ziyadelik üzere olup ravinin eklemesidir.

 

VELHAMDU LİLLAHİ RABBİL ALEMİN