إِذَا سَأَلْتَ فَسْئَلِ اللَّهَ az önce dediğim gibi burada ibn Abbas’a başlıklar çizilmiş. İstediğinde, bir şeyler isteyeceğin zaman فَسْئَلِ اللَّهَ Allahtan iste. Bu ifade âam(genel) ve mutlak. Ne istersen iste Allah’tan iste. Yani istediğinde Allahtan iste ama ne istersen hepsini Allah’tan iste. Burada sakın başkasından isteme.

İsteme bir vesiledir. Allah tan istemenin ise nasıl isteyeceğimizi bu tarif etmiş. Burada önce mutlak istemenin ondan olduğu, sonra bunun üzerinden nasıl isteyeceğimizin tarifi sonra gelir. Ama net bir şekilde daha önce dua bahsinde de zikrettiğimiz gibi,

Kul ellerini açıp Allahtan istediğinde onu nasıl karşında bulacaksın? Allah’ın hukukunu koruyun deyince benden isteyin diyor ne istersen iste ondan isteyeceksin. Ellerini kaldırıp ondan istediğinde Tirmizi deki hadise göre Allah o elleri boş döndürmekten haya eder diyor.

Sen ondan istedin mi, o o elleri, kendisine kalkan elleri boş döndürmekten haya eder.

Allah Resulünün ashabının bu sözü anlayışına baktığımız zaman, ibn Mesut dan nakledilen bir eserde diyor ki,

Biz bu istemeyi o denli âam ve mutlak bir şekilde anlıyorduk, uyguluyorduk ki diyor, bizden birisi devesinin üzerinde bulunurken yere kamçısını düşürdüğünde, sopasını düşürdüğünde yanında da yürüyen birisi olsa bile iner kendi kamçısını, sopasını kendisi alırdı diyor. şunu bana ver demezdi birisi.

Yani insanlardan yani Allah tan istemeye bu denli yoğunlaşınca, insanlardan istemekten bu denli müstağni kalınca insandaki oluşan nedir? Mümkün mü hele hele sadece ondan istenilip, onun vermeye muktedir olduğu bir şeyi bir başkasından isteme mümkün mü? Katiyetle mümkün değil.

Biz önce Allah dan gayrı istenilenlerden başlıyoruz. Şundan istenilir, bundan istenilir, şöyle olur, bu caizdir böyle halbuki önce Allahtan istemeyi öğretmek gerekiyor. Sadece ondan istemeyi öğretmek gerekiyor.

Bu duygu beslenerek kişinin yakini kazanabileceği bir mertebeye getirildikten sonra o denli bir anlayış oturuyor ki halbuki bir insanın devesinin üzerinde iken yere düşürdüğü bir şeyi yanında yürüyen birisinin uzanıp, alıp vermesi nedir? Hiçbir sorun değil.

Ama biz bu denli ondan istemeye yoğunlaşıyorduk. Ve kimseye de minnet etmemeyi.

Bakın sahabeyi anlatırken Kuranı kerimdeki ifadesi ile onlar çok muhtaç olmalarına rağmen her hallerinden belli, katiyetle kimseden istemezlerdi.

Ensar da kendilerinden istenilmeden verecek kimse arıyordu. Muharic muhtaç, fakir açlığı her halinden belli ama katiyetle minnet duygusu ile birisine el açmıyordu.

Ensar da onların muhtaç olduklarını biliyorlar, baktıklarında anlıyorlar katiyetle istemelerine fırsat vermiyorlardı. İstemeden veriyorlardı bakın. Bir şair tercümesi ile şöyle diyor;

“Nerede o muhtaç oldukları halde istemeyenler, hiç istemeden verenler ile beraber göçüp gittiler” diyor.

Böyle bir toplum oluşmuş. Ne oluyor şimdi düşünün, sosyal yapıyı düşünün muhtaç olan insanlar olmasına rağmen onlara yardım etme gibi bir müessese oluşmayınca yolda sokakta binlerce insan istemeye kalkıyor.

Yine vaaka olarak biliyoruz ki bu isteyenlerin içinde kaç tane hak eden var? Devamlı hak etmeyenlerin istemeleri gündeme geldiği için hak edenler bile burada madur bırakılıyor.

Biz hepsini zengin üç kağıtçı dilenen düşünüyoruz ve bunların arasında vermeyenler de gidiyor.

O zaman biz önce Allah dan istemeye yoğunlaşmalıyız. Sadece ondan istemeye yoğunlaşmalıyız. O denli bunu zirveye taşımalıyız ki hiç kimseden istememe onuru oturmalı.

Çünkü rızıklandıran o ise onlar ne yapıyor? Bu sefer hiç istemeyen ar eden kimseler o toplumda istemeden infak edenleri yetiştiriyor. Hiç istemeyince ne oluyor? İstemeden infak edenler çoğalıyor hatta öyle bir zamanın geleceğinden bahsediyor ki bu kıyamet emarelerinin zikredildiği hadisi şerifte kişi diyor öyle bir zaman gelecek elinde zekatı ile dolaşacak da onu kabul eden bulamayacak diyor.

İstemeyen, hiç istemeyen minnet etmeyen kimseler, istenmeden veren kimseleri yetiştirecektir. Ama rastgele istenmede katiyetle verme zayıflıyor.

Vermenin güçlendiği ortamda hiç kimse ihtiyacını yani arını yıkarak yapmıyor. Ve hiç kimseyi minnet altında da bırakmıyor. Garip olan, verdiği görünen kimseler, bütün vermeyi ki onların eline bıraktığı için bunun eksileri dediğimiz diyelim infak etmenin eksisi çoktur. Onu bak ne kadar infak ediyor desinler diye veren olur, açıktan verir güya bunlar işte başkalarını da teşvik edelim diye açıktan verdik derler.

Ondan sonra infak ettiği kişiyi minnet altında bırakacak bir konumda olur infakın eksisi çoktur halbuki bizi minnet altında bırakacak o rızkı bize veren o, o bile bizi minnet altında bırakmıyor yani bizim rızkımızı tekeffül ettiğini söylüyor.

Buna sebep de İslam hukukunda bu vermenin tali meselelerinden sayılır, veren beytul mal dediğimiz yani İslam idaresidir. Hiç kimseyi minnet altında bırakmadan.

Onun için burada önce,

إِذَا سَأَلْتَ فَسْئَلِ اللَّهَ yani içi belki sahifelerce dolduracak muhteviyat içeren cümleler bunlar çocuklara bu öğretiliyor. Baştan tutun bir çocuğa, Allah’ın hukukunu koru o da seni korusun otur günlerce onu ona işle. Arkasından Allah’ı koru, o da seni korusun Allah’ın hukukunu korursan devamlı onu sana yardımcı bulacaksın. Sen ondan korkacaksın o sana yardım edecek. Sen onun dinini koruyacaksın o sana yardım edecek. Sen ona sığınacaksın o seni koruyacak. Sen sadece ondan isteyeceksin yardımı ki bu istemeyi hangi kelimenin arkasına eklerseniz ekleyin isteme orada geçerlidir.

Az sonra zikredeceği kelimede de,

إِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللَّهِ biz bu kelimeyi Türkçe yardım istediğinde deriz değil mi isteme kelimesini kullanma zorundayız çünkü buradaki bu bab, istifal babındandır, yani talep anlamındadır. اِسْتَغْفَرَ derken ondan mağfiret istedi anlamında. Birisinden yardım istediğinde de, yardım nedir? Yardım talep etmedir birisinden. Burada da Allah’tan istemeye yoğunlaşacaksın.

Neden ayrı ayrı zikrediliyor bazen bizim toplumumuzda isteme denilince farklı boyutta yardım olunca farklı boyutta.

Bakın şimdi insanlar devamlı bu yardımdaki düştüğü arızalar, Allah tan başka kimsenin yardım edemeyeceği ona has kılınan bir şeydir bu.

İnsanlardan istediğin gibi şu kağıdı verir misin, şu masayı benim ile tutar mısın gibi bu denli bir yardım değildir. Yani Allah dan talep etmedir. Öyle yardıma gidiyor ki şimdi adam, her babta kullanabilirsin, bizim efendi hazretlerinin tarikatına yazıldığınızda sizi sırat köprüsünden, elinizi tutup sizi sırat köprüsünden geçirecek, size yardım edecek.

Resulün bile böyle bir hakkı yok. Daha önceki derslerde dediğimiz gibi Allah dan isteme zorundasın, Allah’ım bize yardım et, neyden? Korktuğun şeyden, musibetten, meşakkatten, birisinin şerrinden neyden korkuyorsan.

Onun azabından da ona sığınma zorundasın ondan yardım isteme zorundasın. Yardım istediğinde de ondan iste diyor.

Şimdi yukarıdaki cümleyi unutmadınız, bu daha baliğ olmamış bir çocuğa söylenen sözler. Buna şerh yazanlardan birisi şöyle diyor;

Bu Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem’in bu davete bir büyük ile değil, Ömer gibi Ebu Bekir gibi daha büyük yaştaki bir sahabeye hitap değil bu, bir çocuğa. Neden?

Eğer büyük yaşta birisine olsaydı herhalde bu sözleri daha iyi anladığını düşünürüz değil mi, hiç Allah Resulünün sohbetinden kalkmayan birisi olarak, veyahut ekseriyetle onun sohbetlerine iştirak eden birisi olarak düşünürüz ama bu bir çocuğa.

Şimdi bakın ibn Abbas a çocukken dahi böyle bir ihtimamlı, önemsenir bir şekilde eğitilmiş, yetiştirilmiş, yönlendirilmiş. Kıyamete kadar insanlığın üstadı mertebesinde birisi olmuş. Bu mevzuda dua da etmiş, ibn Abbas diyor ki tağusun ve mücahidin Said bin Cübeyirin naklettiği bir söz,

Hiçbir ayet yok ki o ayette durup ben Allah Resulüne bir şeyler sormamış olayım diyor yani her ayet hakkında Allah Resulüne bir şeyler sormuşumdur diyor.

Burada şu önemde çıkabilir, kendisinden sonra ümmetini bu denli eğitecek kimselere muallimlik niteliği taşıyabilecek kimseleri daha çok önemseyerek onları yönlendirmiş.

Toplasak toplasak şu hadisin metni bir sayfayı geçmeyecek ama bütün bu içeriğindeki sözler hep veciz yani açıklanması gereken ifadeler oluyor. Şimdi bunun akabinde geçiyor,   وَاعْلَمْ iyi bil ki, أَنَّ الأُمَّةَ ümmet, insanlık

لَوْ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَنْفَعُوكَ إِلَّا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ لَكَ

İyi bil ki diyor bütün insanlık sana fayda vermek için, faydalı olmak için toplansa, bir efendi hazretleri değil onun gibi binlerce efendi toplasa seni sırattan geçiremez. Sana katiyetle fayda veremezler ta ki Allah senin hakkında ne yazdıysa onun dışında bir şey olmaz.

Burada zarardan başlamıyor. Önce hiçbir kimse sana fayda veremez. Bütün insanlık toplansa sana fayda vermek istese bunu yapamazlar.

Taa ki o sana gelen fayda Allah’ın sana yazmış olduğu bir şey olsun. Yine devam ediyor,

 وَلَوْ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوكَ بِشَيْءٍ yine bütün insanlık sana zarar vermek için toplansalar لَمْ يَضُرُّوكَ sana zarar veremezler.

إِلَّا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ عَلَيْكَ ta ki Allah’ın sana yazmış olduğu bir şey olsun diyor.

Yani Allah onu yazdığı için isabet etmiştir.

Yani o zarar vermek isteyenlerin zarar vermelerinden değil sana fayda vermek isteyenlerin fayda verdiklerinden değil, o Allah’ın sana takdir ettiğidir. O zaman Allah tan başka kimse zarar ve fayda veremez.

Akabinde ;

رُفِعَتِ الأَقْلَامُ artık kalem yazmıyor, bitti. Yazılanların hepsi yazıldı.

وَجَفَّتْ الصُّحُفُ sahifeler artık kurudu, mürekkepleri de kurudu. Yani her şey zaten yazıldı, bitti.

وَاعْلَمْ أنَّ النَصْرَ مَعَ اَلْصَبْرِ iyi bil ki yardım, sabır iledir.

وَأنَّ الْفَرْجَ مَعَ الكَرْبِ iyi bil ki ferah yani huzurluk, yardım ancak sıkıntı ile keder ile beraberdir.

Yani keder gelince üzülmemek gerekir, diyelim şuan Müslümanlara gösterilen şiddet, yıldırma Avrupa neresi olursa olsun hemen bizim anlamamız gereken şey nedir? Sorumluluğu konuşmanın dışında konuşursak aksine küfrün eceli yaklaşıyor diyebiliriz. İşte bu sıkıntıda biz ayakta durursak yardım gelecek.

Burada ayakta durursak, sabredersek biz sebat gösterirsek Allah bizi sabit kılacak.

وأن مع العُسْرِ يُسرِا kolaylık da zorluk iledir. Bir şey size zorlaştı mı üzülme arkasından kolaylık gelecektir ama sen o şeyin yani bir bela musibet gibiyse sıkıntıysa ya sorumluluğumuzu def etmedik, yapmamız gereken işi yapmadık değil mi? Ya bir ceza olarak geliyor, musibet olarak geliyor. Bu hallerden birisini düşünmemiz gerekir. Zora düşmüşsek bu bir imtihandır, veyahut bize cezadır. Tevbe edip, avdet etmek eğer bir imtihan ise sabretmek gerekir ha zorluğun akabinde kolaylık vardır. Rahatlık sıkıntıdan sonradır yardım da sabırdan sonradır.

Şimdi bu hadisin metnine baktığımızda daha bir çok bunun izahı var oraya girmeye şuan ihtiyaç yok ama küçücük bir çocuğa buradaki çocuklar kadar hemen hepsi veciz başlıkların. Ama bir sohbet şeklinde toplamış hem de bineğin üzerinde. Bazen bize bırak bir terkide olmayı ben arabanın önünde iken arkadan birisi soru sorduğunda ya yaklaş diyorum, sesini yükselt diyorum, arabadan inelim vakit mi bulamadın diyoruz.

Yani soracak hiçbir zaman mı yakalayamadın diyoruz ama Allah Resulü bunu örnek veriyor, vakit tanımıyor yani vakit müsaitliği aramıyor, her fırsattan istifade ediyor, yani ümmetini küçük çocuk da olsa, erkek de olsa, büyük de olsa, yaşlı da olsa hiç fark etmiyor, onları eğitme onları yönlendirme hele hele ibn Abbas gibi ilerisini gördüğü bir çocuğa onu daha çok önemseyerek anlatıyor.

Bakıyorsunuz bu mevzudaki ilişkili hadislerin bir çoğunu en azından hepsi hakkında birer ikişer nakil ondan geldiğini görürüz. Yani ibn Abbas’ın kendisinden başka sahabeler de aktarmıştır.

Ama burada bur sohbetin tabi tek onun ile binek üzerinde olan sohbetine hasretmiyoruz başka yerlerde de bunlar teker teker anlatılmış. Ama bunları anlatırken ibn Abbas ile ikisinin olduğu görülüyor.

Çünkü ben onun terkisinde ve bir yere gidiyorduk diyor