Teferruat dediğimiz fıkhi meselelere buna nispeten çok az giriyoruz. Çünkü toplumdaki en büyük sorunun bu olduğunu bakın iman mevzusundaki, akidedeki ihtilaflar derin ihtilaflardır ama insanlar bunu daha sakin konuşabiliyorlar. Hele bir de üslubu yakalamış isek hikmet sahibi isek bunu anlatmada kavga cedel çok az ihtilaf çok tehlikeli bu ihtilaf bunda ki ihtilaf derin bir ihtilaf ama ne garip ki insanlar aynı akide üzere olan bakın Hanefilere veyahut Malikilere, Şaffilere, Hanbelilere aralarında ki fıkhi ihtilafa sebep parça parça olmuşlardır. Aynı akide üzere olanlar ne kadar doğru sıhhatli bu mevzu bahis değil şuan ama aynı akide üzereler. Fıkhi meselelerde ihtilaf edebiliyorlar. Fıkhi meselelerdeki ihtilaf daha hafif olmasına rağmen daha büyük zarar veriyor. Çünkü en kötü şekli ile itikadi boyuttaki ihtilafları insanlar birden bire seni içine düşürdüğü bela bilinirmiş gibi çok sinsi hareket ediyorlar, çok sinsi. Devamlı cedele açık, cedele müsait kavga getirecek, parçalayacak meseleler üzerinde duruyorlar. İnanın Avrupalı müsteşriklere baktığımızda, Oryantelistlere, Müslüman düşmanlarına bizi hangi meseleler ile rahat alt edebileceklerini yakalamışlar. Ama biz devamlı donanımsız tabi ki bilgisiz  ihtiyatlı hareket etmeme hali ile bunlara rahatlıkla alet olabiliyoruz yani bizi kullanıyorlar.

İman meselesi bahsinin çokluğuna binaen yani çokça konuşulmuş, anlatılmış neredeyse anlaşılmayacak hiçbir şeyi bırakılmamış. Böyle olmasına binaen en iyi anlatılmış ve en iyi anlaşılması gereken bir mesele olması gerekirken devamlı ihtilaf edilmiş, öyle bir ihtilaf ki bir cüzünde değil İmanın tarifinde de ihtilaf var. Düşünün cüzlerinde yani lailaheilallah dan tutun en ednasına kadar ihtilaf var. Hem de insanlar düşünün tevhid meselesinde soru nispet olarak çok azdır ama fıkhi meselede, teferruat da soru yüzlerce. Ben tevhidi, imanı veyahut fıtratı çok çok iyi anlattığımı düşünmüyorum. Binaen aleyh insanların yaptığımız sohbetlerden de dolu dolu istifade ettiklerini düşünmüyorum. Ama bizim derslerimize iştirak eden arkadaşların sorularına baktığım zaman doksan beş soru %95’i fıkhi %5 bile yok ama beş %5 diye ayırdım itikadi soru soran yok, imani soru soran yok. Ben imanda şunu anlamadım diyen yok. Bu çok güzel bir Alamet-i farika dır. Hem de fıkhi meselede o kadar mahir aslında ben dessasça diyorum fettan bir şekilde “şu şöyle olsa, şu böyle olsa” etrafında örümcek ağı gibi sorular örüyorlar.  Oturuyorlar binlerce soru üretebiliyorlar. İşte böyle soruldu, sorabilirler, sorulmuştu gibi onun varlığını da ispata çalışıyorlar aynı anda. Ama Tevhide de hiç böyle bir şey yok. Birisi çıkıp da benim şu sözüm imanıma, tevhidime münafi midir demiyor. Fıtratıma ters midir demiyor. Öyle zannediyorum bu mevzuda soru sorulsa, çokça sorulsa ben benim şahsen gündeme taşıyamadığım meseleler ortaya çıkacak, anlatmaya çalışacağım. ha onun üzerinde keyfiyetli bir bilgim olmasa bile sorunun sorulduğu an araştıracağım, bakacağım, okuyacağım bu okurken de mesela benim bu fıtrat meselelerini anlatmaya çalıştığım ilk yıllarda, bana kılavuzluk eden, yön veren  Ali nasır el fakihi’nin o kitabıdır.  منهج القران في دعوة إلى الله  “ Allah’a davette Kur’an’ın menheci, üslubu” çünkü Kur’an başından sonuna kadar bu davetle uğraşıyor, bu davetten bahsediyor. Hatırlatmalar, yoldaki levhalar, işaretler yön gösteren ve biz bunu Kur’an’ın üçte biri Kainat kitabının ayetlerinden bahsediyor diyoruz. Hepsi birer davetçi dir bunların. Hiç kimse mesela şöyle düşünün herhalde bu biraz idrak meselesi, bizden birisi tutuyor istiva hakkında bir eser yazıyor dört yüz sayfalık ondan sonra da tutuyor birisi bunun dört ay dersini yapıyor istivanın gündeme düştüğü kadar ki olabilir. Ama bu zati sıfatlardandır. Yani Allah azze ve celle arşa istiva etmiştir ama müstevi diye bir adı yoktur. Bunu anlama zaten ondan öncekileri idrak ile olur. Bunu size nasıl anlatıyorum ben, biz isim ve sıfat mevzusuna selefi menhec olanları kastediyorum hangi ism ve sıfatı işitirsek işitelim, katiyetle bizim aklımıza tecsim, teşbih gelmiyor. Tecsim ve teşbih gelenler hemen sıfatı inkara yeltenip, ondan kaçmak kurtulmak için cehmi oluyor, mutezili oluyor böyle yan çiziyor. Bu idrak yani herhangi bir isim sıfat zikredildiğinde teşbihe gitmeyişimizin sebebi, tecsime gitmeyişimizin sebebi daha önce anlaşılması gerekenleri istikametli şekilde anladığımızı, idrak ettiğimizi görür.

 Çünkü bizim için itikadi boyutta şimdi biz her şeyi bir yaratan var, bu sözü Türkçe söylerken dikkat edin sanki her şeyin ayrı bir yaratıcısı varmış gibi anlaşılır. Doğru değil mi? Her şeyin bir yaratıcısı var çünkü yaratılan bir gördüğümüz şeye baktığımız zaman milyonlarca o insanın içinde hücreler var, o hücrenin her biri canlı şimdi bu kelimeyi ne yapıyoruz şimdi biz geldiğinde o bir şey yaratmak istediği zaman, bir şeyin olmasını إِذَآ أَرَادَ ان يكون شَيْـًٔا  yani bir şeyin olmasını istediği zaman ne yapar? كن فيكون  ol der, olur. Her biri için bir tezgah değil mi fabrika tezgahı gibi, her şeyin başında çalışan onlarca işçi bu yok. Eğer biz onun yaratıcılık kudretini veyahut kainat kitabının ayetlerini doğru, dürüst okuduysak ona hiçbir şey zor değil. Sana da bunu gösteriyor, her sene yeryüzü ölüyor, aynı şeyi tekrar aynı biçimde, aynı ölçülerde ona hayat veriyor, dünyaya geliyor. Hiç de zor değil. Aynı anda yeryüzüne can veriyor. Ama insan mantığı aynı anda binlerce şeyle uğraşamaz. Değil mi? Bununla anlamaya çalışmayacağız işte. Bu bir imandır. Fıtrattan başlayarak geldiğimizi düşünün. Kur’an da bu mevzu Sünnette çokça bahsedilmiş. Yani o denli hüccet var ki etrafımızda, ayetler bizi etrafımızdaki çok şeyin kesafeti normalde bizi bunlatır, katiyetle bu değerler bunaltmaz daha çok haz veriyor, huzur veriyor. O zaman imandan tat alıyoruz biz. çünkü  من ذاق حلاوة الايمان  “Her kim ki imanın tadını almışsa.” Bu bir bal, şeker değil demi. Damak ile dil ile ölçtüğümüz bir haz değil. Bunun tadı öyle bir tat ki, ölüme dahi seni dört nala koşturur. Yani o kadar insanı cazibesine, tesirine alan bir haz ki ona neler yaptırmaz ki. Yani bir çok şeyi yaptırdığı gibi bir çok şeyi yapmaktan da alıkoyar. Bir kalkan niteliğinde. Ama bizim bu meseleleri diyelim ki benim şu ana kadar düşünebildiğim şey bence bu iman, imana giriş evde her bir satırı Kur’an dan Sünnetten iktibas ettiğimiz şekli ile bu anlatılmalı. Çocuklarımızın mayası, hamuru bunun ile yoğurulmalı. Evde seni dinleyen, itaat eden değil mi? Azarlasan bile hafif küsüp ondan sonra tekrar gülmeye başlayan, sizi can kulağı ile dinleyen bir talebe var evde, çocuk. O an bunları verin, bırakın gerisini o aldıkları hayatı boyunca ona kılavuzluk edecektir. Eğer nasibinde iman varsa, Allah mutlaka onu hidayete erdirecektir. O bilgiler ile o malumat ile. Ama bizler devamlı eğitimi çok gece bırakıyoruz. Kocaman, kocaman kazık gibi adamlar olmuş, seni dinlemiyor ama çocuk senin yaptığın her ettiğin şeye merakla bakar. Düşünün sosyal medya ya koymuşlar küçücük çocuk yürüyor, ezan sesini duyunca koşa koşa babasının yanına geliyor “böyle ediyor” babasına. Çünkü o ses vuruyor, babasının ne zaman o işi yaptığını gözlemliyor. Ama bizde ezan okunuyor, sesi duyuyor, kazık gibi namaza bile kıpırdamıyor. Onun için benim tavsiyem, büyüklerle şöyle diyelim, tabi ki hidayetlerine sebep olmak isteriz. Büyüklerden istifade ettiğimiz için, onların kahrına katlanıyoruz. Bunu biraz dürüstçe söylemek gerekirse büyüklerin kahrına böyle katlanıyoruz, istifade ettiğimiz için. Onların senden hiçbir şey almadığını da görüyorsun. Bazen benden de ya sabredin bak bu kadar şeyi biz  onlarla yaptık diyoruz. Ama bu kahren tahammüldür. Çocuğa ise ne verirsen ver hiçbir şey boş değil. Belki öyle bir noktaya gelirsin büyüklere bu değmez bile dersin.

Onun için biz eğitimi şu büyüklere anlatamadığımız şeyleri oturup bizi dinleyen, kulak veren, ne yaptığımızı yani milimetrik kareleri bile takip eden bir göz var karşımızda, kulak var açılmış sadece bizi dinliyor. O zaman onların eğitimine daha çok önem vermemiz gerekir. Onları da daha dürüst eğitemememiz için ana-baba elinden geleni yapıyor. Bir nevi burada bize muallimlik değil, analık-babalık yaptırıyorlar. Çünkü ananın-babanın vereceği şeyi ana-baba verir. Onu sen vermeye kalkarsan analık-babalık olur. Halbuki biz burada sadece muallimlik yapsak, bir muallimin, samimi bir eğitimcinin çocuğa verdiği şeyler, kazandırdığı şeyler, bir anadan- babadan daha üstündür. Düşün imani değerleri kazandırmanız o çocuğa, birçok ananın-babanın kazandırmadığı şeylerdir.

 Onun için bu kadar bahsi geçmiş, mevzusu geçmiş, anlatılmış, eser yazılmış bir meselenin hiç ihtilafın eseri dahi olmaması gerekirken, en çok ihtilafa sebep olan, ihtilaf edilen bu olmuş. Tarifinde bile. Bunu devamlı bu dersi yaparken anlatma zorunda kalıyorum, bir zaman kanal d de bir açık oturum oldu, kalbur üstü güya önde görülen hoca kılıklı değil, hoca kimlikli hiç değil ama halkın kendilerine hoca dediği kimseler toplanmışlar, imanın tarifi üzerinde duruyorlar. Orada bile 30’a 40’a yakın bir ihtilaf çıktı. Herkes bir şey söylüyor. Yaşar Nuri nin de olduğu bir açık oturumdu, iki tane sunucu var birisi kız, birisi oğlan oğlan dedi ki; hocam dedi, Sadık Albayraklı muhatabı daha tarifinde bile ittifak edilmeyen on dört asırdır, bundan sonra nasıl bir ittifakı düşünüyorsunuz? Dedi.

Şimdi bunlar ilmin, gerçeğin laf cambazlığı ile olacağını düşündükleri için bu İslam’ın evrenselliğini, cihanşumulluluğunu gösterir. Farklı tarifler. Şuan bizde de Devlet ricalinden çeşitlilik diyorlar ya, bu bizim çeşitliliğimiz, farklı renklerimizdir diyor. Tabi mutlak o an İslam’a ters ya şeytanın ben müdahelesini olduğunu düşünüyorum, o sunucunun bu kadar zeki olmadığına inanıyorum. Kız da ne desin biliyor musun? Orada. Hocam bu denli farklılık meşru ise, o zaman bağlayıcılık biter değil mi? Herkese herkese göre bir anlam veriliyorsa buna o zaman onun bağlayıcılığı olmaz. Herkes kendine göre bir tarif getirir. Ve düşünün İslam karşıtı olan, İslami hiçbir birikimi bilgisi olmayanın verdiği cevap bir cevap bence %100 doğru olan bir cevaptır. İhtilaf edilen şeyin bağlayıcılığı yoktur. Onun için biz baştan, yolun başından bizi birliğe götüren, yani az önce dediğim gibi iman, İslam, akide eş anlamda kullanılıyor. Bazen bir kullandığın diğer kullandığına ters düşüyor. İman diyorsun yani şimdi biz Firavun da İman ediyordu desek hemen derler “ O iman etseydi cehennemlik mi olurdu” derler. Değil mi? Eğer Ebu Cehil’i bu ortamda görseydiniz hacı emmi derdiniz şu bizim camiye gidenler gibiydi. “ Tövbe estağfirullah kimi kime benzetti arkadaş ya şuna bak.” Diyor. Halbuki yaptıklarına baksan Ebu Cehil de Kabe de namaz kılıyordu, oruç tutuyordu, hacca gidiyordu birçok ibadetleri yerine getiriyordu. E öyle zannediyorum sakalları bunlardan daha da iyiydi, görünüşte.

Onun için bu bilgisizlik diyelim, bilgi karmaşası bize her edindiğimiz bilgiyi üst üste eklenip bilgimizi terakki ettirmiyor. Her öğrendiğimiz şey kafa karıştırıyor. Bunu doğru söyleyenin de söylediğini karışık anlıyoruz. Buna sebep biz başlıklar buluyoruz, “Allah Resulünün muhatap olduğu Mekkeliler nasıl bir inanç üzereydi?” diyoruz. Sanki bizden önceki ilim ehli olmasa, inan yaptığımız iğne ile kuyu kazmak gibi olur. Bazı ayetlerin kılavuzluğu olmasa, şimdi bakıyorsun;

مَا كَانَ إِبْرَٰهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَٰكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ ٱلْمُشْرِكِينَ

“ İbrahim ne Yahudi idi, ne de Hristiyan idi ve ne de müşriklerden idi. Hakka meyilli, tevhid üzere hanif bir kişiydi.” (Ali imran 67.)

Diyor. Şimdi bu ayetin hiçbir izahı olmasa bile yani hakkında varid olan, Resule dayanan bunu kastediyorum bir söz olmasa bile bu cümleden anladığımız ne? Bu sanki, İbrahim bizdendi diyen üç taifeye verilen bir cevap görünmüyor mu? İbrahim Yahudilerden değildi, İbrahim Hristiyanlardan da değildi ve müşriklerden de değildi. Şimdi Yahudi, Hristiyan bizzat ismen zikrediliyor. Müşriklerden kastı kim? Kelime muğalatası da yapamazsın burada salata gibi. “E Yahudiler de müşrik, Hristiyanlar da.” Onlara Yahudiler, Hristiyanlar diyor. Bu müşrikler kim? Mekkelileri kastediyor. Baktığınız zaman etraflıca gelen hadislere, hepsi aynısını diyor. Yahudiler, Hristiyanlar İshak’ın oğlu, bütün nebiler onlardan gelmiş, kendilerinin millet-i İbrahim den olduklarını iddia ediyorlardı. Mekkeliler de Kabe onların ortasında, İbrahim’in İsmail’in yaptığı bir mabed. Onlar da biz İbrahim’in milletindeniz diyorlardı. Şimdi bu ayeti ortaya atsak, şunu bize bir anlatın, şimdikiler de biz Muhammed’in milletindeniz diyorlar. “E canım onlar namaz kılmıyorlardı”, Mekkeliler namaz kılıyordu, “hac yoktu” hac yapıyorlardı, oruç da vardı, hepsi vardı. O zaman bunlar neden müşrik? Bunlar değil? Değil diyen biziz kendileri kabul etmedikleri için. Buna sebep bizler bunlar mesela hikaye formatında bunların hepsini anlatmak mümkündür. Çocuğun anlayabileceği bir üslupla. Bunlar anlatıla bilinir. Eğer fıtrata uygun bir eğitimse dediğimiz gibi, bu kainat kitabını inanın çocuklar bizden daha iyi anlar. Çünkü büyüklerin okuma yazma bilmeyip, yaşlanıp sadece görme ile o da görmeleri zayıflamış. Görmenin algılaması zayıflamış. Bir ağaca baktıkları zaman inan kurumuş bir keresteye bakmaktan hiç farklı değildir. İlk gördükleri şey bu ağaç iyi yanar haa. Hemen bunu der.