Bismillahirrahmanirrahim
- 1. Şüphesiz ki biz onu Kadir gecesinde indirdik [1]
- 2. Sen Kadir gecesinin ne olduğunu bilir misin?
- 3. Kadir gecesi, bin aydan hayırlıdır.
- 4. Melekler ve ruh o gecede Rablerinin izni ile her iş için iner dururlar.
- 5. O gece, fecrin doğuşuna kadar selamet vardır.
[1]Kadir Suresi, İmam Suyuti’nin Ed-Durrul’ Mensur’da belirttiği gibi İbn Merdeveyh, Abdullah İbn Zubeyr ve Aişe’nin Mekke’de inzal edildiğini söylediklerini nakletmiştir.
CİHAN ELMAS
01.05.2021
Kadir Gecesi Neden Böyle İsimlendirildi?
İmam Taberi “Kadir kelimesinin manası, hüküm vermek demektir” demiştir.
İbn Hacer (rhm) ise bu geceye neden “Kadir” denildiği hakkında şu görüşleri nakletmektedir:
1.Görüş:
“Bundan kast edilen yüceltmedir. Çünkü bu kelime Kur’an’da وَمَا قَدَرُوا اللّٰهَ حَقَّ قَدْرِه۪ۗ “O’nu hakkıyla takdir edemediler” [1] şeklinde kullanılarak buyurulmuştur.
[1] Zümer Suresi, 67.Ayet
2.Görüş:
Bu kelimenin daraltma manasında olduğunu, Nitekim Rabbimiz: اَوَلَمْ يَرَوْا اَنَّ اللّٰهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَٓاءُ وَيَقْدِرُۜ “Görmediler mi ki Allah dilediğinin rızkını genişletir dilediğinin rızkını da daraltır.” [1] Böyle söylenmesinin sebebi ise o gecenin açıkça beyan edilmemesi sebebiyle olabilir.
[1] Rum Suresi, 37.Ayet
3.Görüş:
Bu ise kader manasında olabilir. Rabbimiz: فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ
“Katımızdan bir emirle her hikmetli iş o gecede ayırt edilir.” [1] İmam Nevevi (rhm) bu görüş için : “Melekler o gece Allah’ın emri ile insanların kaderlerini yazdıkları için bu geceye “kadr” gecesi
[1] Duhan Suresi, 4.Ayet
denilmiştir. Bu görüş Mücahid, İkrime ve Katade’den sahih senedle nakledilmiştir.” [1]
Allah, o gecede bir yıl içerisinde olacak şeyler hakkında hüküm verdiği için bu geceye bu ad verilmiştir.
[1][1] İbn Hacer, İmam Nevevi’nin ve diğer alimlerin görüşlerini Fethu’l Bari / Kadir Gecesinin Fazileti Bab 32 n. 2014’de nakleder.
Kadir Gecesinin Önemi
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ،
قَالَ مَنْ قَامَ لَيْلَةَ القَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ
Ebu Hureyre (r.a)’den rivayetle, Nebi (s.a.v) “Her kim inanarak ve sevabını Allah’tan bekleyerek kadir gecesini ikame ederse geçmiş günahları affedilir.” buyurdu. [1]
Kadir Gecesi Okunacak Dua
Kadir Gecesi Yapılması Gerekenler; o geceyi haramlardan uzak durmakla, teravih namazı kılmakla, Kur’an tilaveti yapmakla ve Rasulullah’ın Aişe annemize öğrettiği “Allah’ım sen affedicisin, affetmeyi seversin beni de affet” duası ile dilimizi ıslak tutmakla ihya edebiliriz. İbn Hacer (rhm)’in Fetu’l Bari’de dediği gibi ihya : “İtaat ederek geceye hayat vermektir nitekim uyku ölümün kardeşidir” demiştir.
[1] Buhari / Oruç 1901 – Muslim 760
Kuranın İndirilmeye Başladığı Gece
إِنَّآ أَنزَلْنَٰهُ فِى لَيْلَةِ ٱلْقَدْرِ
“Biz Onu Kadir gecesinde indirdik.” [1]
[1] Kadir Suresi, 1.Ayet
Duhan suresi üçüncü ayeti kerimede bu durumu haber vermektedir:
اِنَّٓا اَنْزَلْنَاهُ ف۪ي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ اِنَّا كُنَّا مُنْذِر۪ينَ
“Biz onu mübarek bir gecede indirdik; şüphesiz biz uyarıcıyız” [1]
Kadir gecesi Ramazan ayı içerisindedir. Rabbimiz:
[1] Duhan Suresi, 3.Ayet
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذ۪ٓي اُنْزِلَ ف۪يهِ الْقُرْاٰنُ
“Ramazan ayı ki o ayda Kur’an indirilmiştir.” [1]
[1] Bakara Suresi, 185.Ayet
Hadislerde ise:
Said İbn Cubeyir, İbn Abbas’ın “Biz onu Kadir gecesinde indirdik” buyruğu hakkında şöyle dediğini nakletmiştir: Kur’an Kadir gecesinde bir bütün olarak dünya semasına indirildi. O, kısım kısım indirildiği yerde idi. Allah, Rasulüne bir kısmını, bir kısmının arkasından indiriyordu. Allah azze ve celle buyurdu ki: “Dediler ki: O’na bu Kur’an bir kerede indirilmeli değil miydi? Biz O’nun kalbine sebat verelim diye böyle yaptık.” [1] [2]
[1] Furkan Suresi, 32.Ayet
[2] Hakim / Mustedrek 3958 – Kadir Suresinin Tefsiri
İbnu’d Durays, İbn Cerir, İbnu’l Munzir, İbn Ebi Hatim, Hakim, İbn Merduye ve Beyhaki / Delail’de bildirdiğine göre İbn Abbas: “Biz onu Kadir Gecesinde İndirdik” ayetini açıklarken şöyle demiştir: “Kur’an Kadir gecesinde toplu olarak Zikir’den (levhi mahfuzdan) indirilip dünya semasında Beytu’l Izze’ye konuldu. Cebrail’de oradan, kulların sorularına ve yaptıklarına göre parça parça Muhammed’e indirmiştir” [1] buyurdu.[2]
[1] İbn Cerir 3 / 190, 191, 24/542 – İbn Ebi Hatim 1/ 310,311- Hakim 2/222 – Beyhaki 7/131,132
[2] Hakim / Mustedrek / Kitabu’t Tefsir Kadir Suresi n. 4002 (Daru’l Risaletu’l Alemiyye, Adil Murşid tahkiki ile) İsnadı Sahihtir. İshak İbn İbrahim, İbn Rehaveyh’tir.
Kadir Gecesi Bin Aydan Daha Hayırlıdır
لَيْلَةُ ٱلْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ
“Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır” [1]
Katade bu ayeti açıklarken: “İçerisinde böylesi bir gece bulunmayan bin aydan daha hayırlıdır” demiştir. [2]
İmam Taberi’de, Katade’nin görüşünü benimsemiştir.
[1] Kadir Suresi, 3.Ayet
[2] Suyuti / ed-Durrul Mensur ve diğer tefsirlerde nakledilmiştir.
Konu Hakkında Bir Soru: İsra, Mi’rac veya Cuma Geceleri Mi Üstün Yoksa Kadir Gecesi mi?
CEVAP:
İbn Teymiyye (rhm) şöyle der: “İsra ve Mi’raç Nebi (s.a.v) için Kadir Gecesinden daha efdaldir. Çünkü bu gecede Nebi (s.a.v) yedi kat semaya çıkarılmış, âlemlerin Rabbi onunla konuşmuştur. Haliyle bu, şerefin en büyüğü en yüksek derecesidir. Fakat Müslümanların Kadir Gecesinde Allah’ın onlara vermiş olduğu hayırdan olan nasipleri ve bol sevapları İsra ve Mi’raç gecesinde bulunan sevaptan çok daha üstündür.” [1]
[1] İbn Teymiyye / Fetava 25 / 286
Melekler ve Ruh (Cebrail)[1] O Gecede Rablerinin İzni ile Her İş İçin İnerler
ف۪يهَا يُفْرَقُ كُلُّ اَمْرٍ حَك۪يمٍۜ
“Her hikmetli iş o gecede tefrik edilir.” [1]
[1] Duhan Suresi, 4.Ayet
[1] İbnu’l Munzir’in belirttiğine göre Dehhak: Ruh’un, Cebrail olduğunu söylemiştir.
Katade: Bu gece bir sonraki Kadir gecesine kadar bütün yılda olacak işlerin, rızık ve ecellerin takdir edilip hükme bağlandığı gecedir” demiştir. Taberi de bu görüştedir.
ليلة القدر ليلة سابعة أو تاسعة و عشرين ، إن الملائكة تلك الليلة في الأرض
أكثر من عدد الحصى
Ebu Hureyre’nin bildirdiğine göre Rasulullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Kadir gecesi Ramazanın yirmi yedinci veya yirmi dokuzuncu gecesindedir. O gece melekler yerdeki çakıl taşlarından daha fazla olur.” [1]
[1] Şeyh Elbani Sahiha 2205 bu hadisi tahric etmiş ve sahih olduğunu bildirmiştir.
O Gece Fecrin Doğuşuna Kadar Esenlik Doludur
سَلَٰمٌ هِىَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ ٱلْفَجْرِ
“O gece, fecrin doğuşuna kadar selamet vardır.”[1]
Katade: Bu gece, şafak sökene kadar tümüyle bereket ve hayırlara vesiledir” demiştir. [2]
İçerisinde birçok hayrı barındıran Ramazan ayının içinde bir de böyle faziletli bir gece vardır. Binaenaleyh Allah Rasul (s.a.v)’u
[1] Kadir Suresi, 5.Ayet
[2] Katade’nin yukarıdaki sözleri Abdurrezk’ın Musannef’inde, Mervezi’nin Kıyamu’l Leyl’inde ve İbn Cerir’de tahric edilmiştir.
Ebu Hureyre (r.a) dedi ki: Rasulullah (s.a.v) şöyle duyurdu: Yanında benim adım anıldığı halde bana salat getirmeyenin burnu yerde sürtsün, Ramazan ayına girdiği halde günahlarını bağışlatmadan Ramazandan çıkan kimsenin de burnu yerde sürünsün ve anne babası yanında yaşlandığı halde cennete giremeyenin burnu yerde sürtsün” [1] buyurmuştur.
[1] Tirmizi / Dua n.3545 – Şeyh Elbani Hasen, Sahih olduğunu bildirmiştir.
Kadir Gecesi Hakkında Bazı Fıkhi Sorular
Kadir Gecesi Kaldırıldı Mı?
İmam Taberi tefsirinde der ki: “Şii âlimlerinden bazıları bir hadisi delil getirerek kadir gecesinin kaldırıldığını iddia etmişlerdir. İstidlal ettikleri hadis şöyledir:
Ubade ibn Samit (r.a) dedi ki: Rasulullah (s.a.v) kadir gecesinin ne zaman olduğunu bildirmek üzere dışarı çıktı. O sırada Müslümanlardan iki kişi birbirleriyle tartışıyorlardı. Rasulullah buyurdu ki: “Ben, Kadir gecesini size bildirmek üzere dışarı çıkmıştım. Fakat falan ve filan tartıştılar. Gecenin bilgisi benden alındı. Belki de bu sizin için daha hayırlıdır. Siz onu, dokuzuncu, yedinci ve beşinci günlerde arayın” buyurdu.
Hadisin son bölümünden de anlaşıldığı üzere “kaldırıldı” ifadesinden maksat “gece kaldırıldı” demek değil, gecenin hangi günlerde olduğuna dair bilgi kaldırıldı demektir. Zira Rasulullah: “Siz onu… arayın” buyruğu bunun delilidir. Şayet kaldırılmış olsaydı “onu araştırın” demezdi. [1]
[1] İmam Taberi / Tefsir Kadir Suresi 5. Ayet. Aynı zamanda İbn Kesir’de benzer sözler söyleyerek Şiileri tenkid etmiştir.
Kadir Gecesinin Alametleri
O Sabah Güneş Işınsız Ve Beyazdır
Ubey İbn Ka’b dedi ki:
وَأَمَارَتُهَا أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِهَا بَيْضَاءَ لَا شُعَاعَ لَهَا
“Kadir gecesinin emaresi sabahında güneşi ışınsız, bembeyaz olarak doğmasıdır.” [1]
[1] Muslim / Salatu’l Musafirin b.25 n.762
Güneş O Sabah Leğen Gibi Beyaz Ve Işınsızdır
قَالَ لِي أُبَيُّ بْنُ كَعْبٍ: أَخْبَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّ الشَّمْسَ
تَطْلُعُ فِي صَبِيحَتِهَا بَيْضَاءَ تَرَقْرَقُ، لَيْسَ لَهَا شُعَاعٌ، كَأَنَّهَا طَسْتٌ
Ubey İbn Ka’b dedi ki: Rasulullah (s.a.v) haber verip dedi ki: “Güneş o gecenin sabahında ışınsız, bembeyaz olarak doğar. Onun ışınları yoktur sanki leğen gibi.” [1]
[1] Şeyh Albani / Ta’likatu’l Hisan Ala Sahihi İbn Hibban 3683 de tahric etmiş.
O Gece Hava Ne Soğuktur Ne De Sıcaktır
Ubade b. es-Samitten (r.a)’dan rivayet edildiğine göre Rasulullah (s.a.v.) “Kadir gecesinin işareti olarak sabahında güneş parlaktır, sanki içerisinde parıldayan bir ay vardır, sakindir. Hava, gecesinde ne soğuk ne de sıcaktır. Sabaha kadar gökte hiçbir yıldızın atılmasına izin verilmez. O gecenin sabahında güneş ışınsız, dolunay gibi yuvarlak ve parlak olarak doğar. O gece şeytanın onunla beraber çıkmasına izin verilmez” buyurmuştur. [1]
[1] Şeyh Elbani (rhm) 4404 bu hadisi tahric etmiş ve sahih olduğuna hükmetmiştir. Yine Şeyh Elbani aynı yerde mezkur rivayete yakın lafızları da tahric etmiştir.
[1] Ne rahatsız edecek kadar soğuktur ne de rahatsız edece kadar sıcak. “Hava şartları bölgelere göre değişmektedir ancak o gece kendinden önceki ve kendinden sonraki geceye nisbetle daha vasat bir halde olur Allah’u Alem.” (Bu söz İbrahim b. Muhammed el-Hukeyle aittir.)
Sabah Güneşin Kırmızıya Yakın Renkte Ve Zayıftır
İbn Abbas dedi ki: Rasulullah (s.a.v)’dan şöyle rivayet etti. Kadir gecesi aydınlıktır. O gece ne sıcaktır ne de soğuk. O sabah güneş kırmızı [1] ve zayıf (sönük, ışıksız) [2] olarak doğar.” [3]
[1] Yani sırdansa kırmızıya daha meyilli olur.
[2] Yani ona bakmak isteyenin gözlerini kısmadan kolayca bakabileceği şekilde doğar.
[3] İbn Huzeyme / Sahihinde / Kitabu’l Oruç n. 2192 – Mervezi / kıyamu’l Leyl 1/ 258 – Şeyh Elbani Sahihu’l Cami 5475 de Sahih olduğuna hükmetmiştir.
Ay Çanak Yarısı Gibidir
Ebu Hureyre (r.a) dedi ki: Biz, Rasulullah’ın yanında Kadir gecesini konusunda konuştuk. Bunun üzerine O : “Ay doğduğunda onun çanak yarısı gibi olduğunu hanginiz hatırlıyor?” buyurdu. [1]
[1] Muslim / Sıyam b.40 n.1170
İmam Kurtubi’nin ifade ettiği gibi:
أن هذه العلامات راتبة لكل ليلة قدر تأتي، و ليست خاصة بوقت النبي صلى الله عليه وسلم
“Bu alametler Rasulullah (s.a.v) dönemine has değil her sene kadir gecesine ait olan özelliklerdir.” [1]
[1] Kurtubi / el-Mufhim 2/391
Bununla beraber mezkur alametlerin gözlemleyen kişinin aynı anda veya farklı zamanlarda hepsini göreceğine dair bir şartta yoktur.
İbn Hacer (rhm) dediği gibi bu alametlerden bir kısmı da ancak gece gidip sabah olduğunda anlaşılmaktadır. Mesela:
تَطْلُعَ الشَّمْسُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِهَا بَيْضَاءَ لَا شُعَاعَ لَهَا
“Güneş o sabah ışığı olmadan doğar” hadisinde olduğu gibi.
İKAZ:
Kadir gecesinin alameti hakkında sahih senedle nakledilen yakın lafızlarda başka rivayetler mevcuttur ama biz hepsini cem etmeye muktedir olamayız. Ancak sahih hadislerle beyan edilmemesine rağmen Kadir Gecesinin alameti olarak yaygınlaşan bazı şeyler vardır ki bunlar doğru değildir.
Mesela köpeklerin o gece havlamayacağı, o gece deniz sularının tatlı olacağı, meleklerin yeryüzüne inerek Müslümanları selamlayacağı, ağaçların yeryüzüne değecek kadar eğilip sonra eski hallerine geleceği söylenmiştir ki bunların bir aslı yoktur.
Kadir Gecesi Ne Zaman
Kadir Gecesinin Hangi Gün Olduğuna Dair Nakledilen Hadislerin Ve Aralarının Cem Edilmesi
Asıl Olan Ramazanın Son On Gününü İbadetle Geçirmektir
- 1.HADİS:
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَعْتَكِفُ العَشْرَ الأَوَاخِرَ مِنْ رَمَضَانَ
Abdullah İbn Umer (rhm) dedi ki: “Rasulullah (sav) itikafa, ramazanın son on gününde girerdi.” [1]
[1] Buhari / İ’tikaf 1.bab n.2025
- 2.HADİS:
قَالَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ اللهُ عَنْهَ كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَجْتَهِدُ
فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ، مَا لَا يَجْتَهِدُ فِي غَيْرِهِ
Aişe (rh) “Rasulullah (sav) ramazanın son on gününde ibadetlerinde o kadar gayretli olurdu ki, başka hiçbir zaman bu kadar gayretli olmazdı” dedi. [1]
[1] Muslim / İ’tikaf b.3 n.1175
- 3.HADİS:
Aişe (rh) dedi ki: “Ramazanın son on günü girince Rasulullah (s.a.v) geceleri ihya eder, ehlini uyandırır, izarını da bağlardı ve ibadette daha gayretli olurdu.” [1]
[1] Muslim / İ’tikaf b.3 no. 1174
4.HADİS:
عن هبيرة عن على قال : كان رسول الله صلى الله عليه و سلم إذا
دخل العشر أيقظ أهله ورفع المئزر
قيل لأبي بكر ما رفع المئزر قال اعتزل النساء
Ebu Hureyre (r.a) Ali (r.a)’den naklederek dedi ki: Ramazanın son on günü girdiği zaman Rasulullah (s.a.v) ehlini uyandırır ve izarını kaldırdı.”
Ebu Bekr b. Ayyaş’a “İzarını kaldırırdı” ne demektir diye soruldu. O da “Hanımlarından uzaklaşmaktır” cevabını verdi. [1]
[1] Ahmed / Musned (er-Risale) 1103. İsnadı Sahihtir.
- 5.HADİS:
Enes İbn Malik dedi ki: Rasulullah (s.a.v) şöyle dedi: “Sizler Ramazan ayına girmiş bulunuyorsunuz. Bu ayda bin aydan hayırlı olan Kadir Gecesi vardır. Bu geceden mahrum olan hayrın hepsinden mahrum olmuştur. Mahrum olandan başkası bu gecenin hayrından mahrum edilmez.” [1]
[1] İbn Mace / Sıyam b.2 n.1644
Kadir Gecesi Nebi (S.A.V)’e Bildirildikten Sonra Unutturuldu
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «أُرِيتُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ، ثُمَّ
أَيْقَظَنِي بَعْضُ أَهْلِي، فَنُسِّيتُهَا
Ebu Hureyre (r.a) dedi ki: Rasulullah (s.a.v) buyurdu ki: “Kadir gecesi bana gösterildi, sonra ehlimden bazıları beni uyandırdı ve o bana unutturuldu…” [1]
[1] Muslim / Sıyam b.30 n.1166
عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ، قَالَ: خَرَجَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِيُخْبِرَنَا بِلَيْلَةِ
القَدْرِ فَتَلاَحَى رَجُلاَنِ مِنَ المُسْلِمِينَ فَقَالَ: «خَرَجْتُ لِأُخْبِرَكُمْ بِلَيْلَةِ القَدْرِ
فَتَلاَحَى فُلاَنٌ وَفُلاَنٌ، فَرُفِعَتْ وَعَسَى أَنْ يَكُونَ خَيْرًا لَكُمْ
Ubade b. Samit (r.a) dedi ki: Nebi (s.a.v) Kadir Gecesini bize haber vermek üzere yanımıza çıkageldi. Müslümanlardan iki kişi tartıştı. Rasulullah dedi ki: Size Kadir Gecesini haber vermek üzere çıkmıştım, falan ve falan tartıştı. O ara kadir gecesi kaldırıldı (unutturuldu). Umulur ki bu sizin için daha hayırlı olmuştur.” [1]
[1] Buhari / Kadir Gecesinin Fazileti n. 2023
Bu iki rivayetin cem edilmesine gelince şöyle denilmiştir;
فيحتمل ان يكون المعنى أيقظني بعض اهلي، فسمعت تلاحي
الرجلين، فقمت لأحجز بينهما، نفسيتها للاشتغال بهما
“Bunun manasının şöyle olması muhtemeldir. Ehlim beni uyandırdı bende iki adamın tartışmasını duydum, onlara engel olmak için kalktım o ikisi ile meşgul olurken kadir gecesini unuttum.”[1]
[1] Adem b. Musa el-Etiyobi (rhm)’nin Müslim üzerine yaptığı şerhten El-Bahru’l Muhitu’s Secac’da
21. Cilt sayfa 567
Kadir Gecesini Ramazanın Son On Günün Tekli Gecelerinde Aramak
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «تَحَرَّوْا
لَيْلَةَ القَدْرِ فِي الوِتْرِ، مِنَ العَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ
Aişe (r.h) dedi ki: Rasulullah (s.a.v) “Kadir gecesinin ramazan ayının son on günün tekli gecelerinde arayın.” [1]
[1] Buhari / Kadir Gecesinin Fazileti n. 2017
Kadir Gecesini Ramazanın Yirmi Üçüncü Gecesinde Aramak
Abdullah b. Uneys el-Cühenî (r.a.) babasından dedi ki:
Ben: Ey Allah’ın Resulü, benim çölde bir evim var. Orada bulunuyorum ve orada namaz kılıyorum. Bana bir gece söyle ki ben de o gece (Medine’deki) şu mescide ineyim; dedim.
Rasulullah (s.a.v) “23. gece in!” buyurdu.
Ben: (Abdullah b. Üneys’in oğlu Damure’ye);
“Baban o gece nasıl hareket ediyordu?” diye sordum.
“Babam (o gece) ikindi namazını kılınca mescide girerdi, sabah namazını kılıncaya kadar herhangi bir ihtiyaç için dışarı çıkmazdı. Sabah namazını kılınca mescidin kapısında duran hayvanını bulurdu ve ona binip çöl(deki ev)ine varırdı, cevabını verdi. [1]
Ebu Davud’un şarihlerinden olan Azim Abadi “Avnu’l Ma’bud” isimli eserinde bu hadis, Kadir Gecesinin Ramazanın 23’ünde olma ihtimaline delalet ettiği söyler. Zira Rasulullaha soran kişi bu maksatla sormuş, Rasulullah da ona 23’ünde gelmesini söylemiştir. En hayırlı geceyi tavsiye etmiştir.
[1] Ebu Davud 1380. Şeyh Elbani hadisin Hasen Sahih olduğuna hükmetmiştir.
Kadir Gecesini Ramazanın Yirmi Beşinci Gecesinde Aramak
Ubade b. Samit (r.a) dedi ki: Nebi (s.a.v) Kadir Gecesini bize haber vermek üzere yanımıza çıkageldi. Müslümanlardan iki kişi tartıştı. Rasulullah dedi ki: Size Kadir Gecesini haber vermek üzere çıkmıştım, falan ve falan tartıştı. O ara kadir gecesi kaldırıldı (unutturuldu). Umulur ki bu sizin için daha hayırlı olmuştur, siz onu yirmi dokuz, yirmi yedi ve yirmi beşinde arayın.” [1]
[1] Buhari / Kadir Gecesinin Fazileti n. 2023
Kadir Gecesini Ramazanın Yirmi Yedinci Gecesinde Aramak
Zir b. Hubeyş rahimehullah şöyle demiştir: Ubey b. Ka’b radıyallahu anh’a, “Senin din kardeşin Abdullah b. Mes’ud radıyallahu anh, ‘Bütün seneyi ihya eden kişi Kadir gecesine rastlar!’ diyor” dedim. Bunun üzerine Ubey, “Allah ona rahmet etsin! O Kadir Gecesi’nin Ramazan’ın son on gününde ve onun yirmi yedinci gecesinde olduğunu biliyordu. Ancak insanların yalnız buna güvenmemelerini istemiştir” dedi. Sonra Ubey b. Ka’b, Kadir gecesinin yirmi yedinci gecesi olduğuna dair istisnasız olarak yemin etti. Ben, Ubey’e , “Ey Ebu’l Munzir! Bunu neye istinaden söylüyorsun?” dedim. “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in bize bildirdiği ayet veya alametlerle. O gecenin sabahında güneş ışınsız olarak doğar” diye cevap verdi. [1]
[1] Muslim / Sıyam b. 39 n. 762
عن عكْرمة عن عبد الله بِن عباس: أن رجلاً أتَى النبيَّ – صلى الله عليه وسلم
– فقال: يا نبيَّ الله، إنىَ شيخ كبير عَلِيل، يَشُقُّ عليَّ القيامُ، فأمُرْني
بليلةٍ لعلَّ الله يوفّقني فيها ليلةَ القدر؟ قال: “عليك بالسابعة
İbn Abbâs (r.a) diyor ki: Bir adam Rasulullah (s.a.v)’a gelerek: “Ey Allah’ın Rasulü! Doğrusu ben yaşlı bir kimseyim, aynı zamanda hastalıklı bir insanım. Gece kalkıp ibadet etmek bana çok zor geliyor. Artık sen bana bir gecede (ibadet) emret de umarım ki Cenab-ı Hak o gecede beni Kadir gecesine muvaffak kılar” dedi. Bunun üzerine Rasulullah (s.a.v) ona, “Sana gereken yedinci ( yirmi yedinci) gecedir (o geceyi İhya et)” buyurdu.[1]
[1] Ahmed / Musned (er-Risale) n. 2150 – Müsnedin muhakkiklerinden olan Ahmed Şakir “İsnadı Sahi” derken Müsnedin diğer muhakkiki Şuayb Arnavut ise “İsnadı Hasen” demiştir.
Hanefi Mezhebinin İki Büyük İmamı Ebu Yusuf ve Muhammed Şeybani (rhm) şöyle demişlerdir:
و حكي عن أبي يوسف و محمد صاحبي أبي حنيفة : ان ليلة القدر
في النصف الأواخر من رمضان من غير تعيين لها بليلة
وإن كانت في نفس الأمر عند الله معينة
(Kadir Gecesi) “Her ne kadar Allah katında belli olsa da (bizim için) Muayyen (belirli) bir gece olmaksızın Kadir Gecesi Ramazan ayının ikinci yarısındadır.” [1]
[1] Bu ifadeleri İbn Receb (rhm) Letaifu’l Mearif” isimli eserinde nakleder.
Kadir Gecesini Yirmi Dokuzuncu Gece Aramak
ليلة القدر ليلة سابعة أو تاسعة و عشرين ، إن الملائكة تلك الليلة في الأرض
أكثر من عدد الحصى
Ebu Hureyre’nin bildirdiğine göre Rasulullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Kadir gecesi Ramazanın yirmi yedinci veya yirmi dokuzuncu gecesindedir. O gece melekler yerdeki çakıl taşlarından daha fazla olur.” [1]
[1] Şeyh Elbani Saiha 2205 bu adisi tahric etmiş ve sahi olduğunu bildirmiştir.
Muhtelif Günlerin Nakledildiği Hadislerin Arasının Cem Edilmesi
Mezkur hadislerde ifade edilen Ramazanın son on günü, son on günün tekli geceleri, yirmi birinci gece, yirmi üç, yirmi beş, yirmi yedi veya yirmi dokuzun gece hadisleri kat’iyyetle tenakuz içermemektedir. Senetleri sahihtir. Öncelikli olarak Rasulullah’ın “Bana unutturuldu” demesi, Kadir gecesinin muayyen bir geceye hasredilmesini sarih bir şekilde reddeder.
Ashaptan bazılarının cezm sigası kullanarak bir gün tayin etmelerine gelince; onlar Kadir Gecesinin her sene aynı gün olacağını değil bilakis Rasulullah’tan öğrendikleri emareleri göz önünde bulundurarak içerisinde bulundukları senenin o günü hakkında iddiada bulunmuşlardır. Onun için bazen 25 bazen 27. Gecenin kadir gecesi olduğunu kat’i bir dille ifade etmişlerdir. Çünkü emareleri o sene o bahsedilen gecelerde görmüşlerdir. Onların bu ifadeleri muayyen bir gün olarak telakki edilmemelidir. Mesela:
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، قَالَ: تَذَاكَرْنَا لَيْلَةَ الْقَدْرِ عِنْدَ رَسُولِ
اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: «أَيُّكُمْ يَذْكُرُ حِينَ طَلَعَ الْقَمَرُ، وَهُوَ مِثْلُ شِقِّ جَفْنَةٍ
Ebu Hureyre (r.a) dedi ki: Biz, Rasulullah’ın yanında Kadir gecesini konusunda konuştuk. Bunun üzerine O : “Ay doğduğunda onun çanak yarısı gibi olduğunu hanginiz hatırlıyor?” buyurdu. [1]
Bu rivayete bakıldığı zaman Rasulullah ve ashabı o gecenin Kadir Gecesi olduğunu anlamışlar ancak her sene illa o gün olacağına dair Rasulullah’tan bir hadis varid olmamıştır.
Mesela Kadı İyad şöyle demiştir :
Kâdî ‘Îyâd bu hadisi şöyle açıklıyor:
[1] Muslim / Sıyam b.40 n.1170
أى نصف، يدل أنها لم تكن إلا فى آخر القمر، إذ لا يكون
بهذه الصورة فى أوله عند طلوعه ولا فى نصفه
“Çanak olması yani yarım olmasıdır. Ayın çanağın yarısı gibi olması ancak ayın sonlarına doğru olur. Çünkü ay, doğarken bu hali sadece ayın sonlarında alır, başında ya da ortasında değil.” [1]
Bu ise yine yukarı zikredilen “Gecenin bilgisi benden alındı. Belki de bu sizin için daha hayırlıdır.” [2] Hadisinde olduğu gibi, Allah’ın bu geceyi Rasulüne unutturması dahi ümmetin hayrınadır. Çünkü Müslümanlar Kadir gecesine isabet etmek için son günlerinin tamamını ibadete ayırırlar, itikâfa girerler, teravih namazlarını kılarlar, Kur’an tilavetinde bulunurlar ve istiğfarla meşgul olurlar. Bu durum, hem Kadir gecesine isabet etmeye hem de sair geceleri ihya etmeye sevk eder. Kadir gecesinin muayyen zamanı haber verilmiş olsa idi birçok Müslüman o gece dışında kalan geceleri belki de ibadette gevşeklik göstererek geçirecek ve birçok hayırdan mahrum kalacaklardı. [3]
İbn Hacer’de Fethu’l Bari’de farklı nakilleri ve kavilleri naklettikten sonra “Bunlar içinde tercihe şayan olan Kadir Gecesinin son on günde olmasıdır” demiştir.
[1] İkmâlu’l-Mu’lim bi Fevâidi Müslim (4/148). Ay. bk. Nevevî, Şerhu Müslim (el-Minhâc) (8/66)
[2] Buhari / Kadir Gecesinin Fazileti n. 2023
[3] İbn Hacer (rhm) Fethu’l Bari’de Kadir Gecesini gizli kalmasının hikmetini yakın ifadelerle zikretmiştir.
Kadir Gecesi Yapılması Gerekenler
Allah’tan Bağışlanma Dilemek
Hz Aişe Kadir Gecesi Duası
Aişe (r.h) “Ey Allah’ın Rasulü! Kadir gecesine muvafakat edersem nasıl dua edeceğimi bana bildir” dedi. Rasulullah (s.a.v) de ona şöyle buyurmuştur:
“Allah’ım Şüphesiz, sen affedicisin, affetmeyi seversin, beni de affet, dersin.” [1]
Kadir Gecesi Duası Arapça
عَنْ عَائِشَةَ، أَنَّهَا قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَرَأَيْتَ إِنْ وَافَقْتُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ مَا أَدْعُو؟
قَالَ: ” تَقُولِينَ: اللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي
[1] İbn Mace / Dua 3850. Şeyh Elbani hadisin sahih olduğunu belirtmiştir.
Yukarıda da ifade edildiği gibi gecenin ihyası demek o geceyi Allah’ın razı olacağı ameller ile geçirmek ve Allah’ın haram kıldığı ne varsa onlardan uzak durmakla mümkündür. İhya etmek aynı zamanda uyumamaya da işaret eder ki uyumak ölümün kardeşidir. Ancak bu gecenin tamamında uyanık kalmayı da zaruri kılmaz.
İbadetlerde ölçüye gelince; Allah’ın rızası gözetilerek ve Rasulullah’ın sünnetine muvafakat ederek eda edilmelidir ki zaten bir ibadetin kabul şartı da bu iki şarta mebnidir. İbn Recebi (rhm)’in de dediği gibi itimad edilen şey bir amelin çokluğu değil, amelin kabulüdür. Mesela bir gecede 20 rekât teravih namazı kılmak değil Rasulullah (s.a.v) gibi en fazla sekiz rekât teravih namazı kılmak ama huşu ve tadili erkân ile kılmaktır.
İbn Receb ise şöyle der:
“İbn Receb (rhm) Letaifu’l Mearif’de şöyle der: “Kardeşlerim! itimad edilecek olan amelin kabul olmasıdır, gayretin fazla olması değil. İtibara alınacak olan kalplerdeki niyettir bedenin ameli değil. (Yani çokluğu değil). Nice kıyam edip de ecirden mahrum kalanlar var iken niceleri de uyuduğu halde merhum, rahmete mazhardırlar. Bir kimse uyumuş ancak kalbi zikir iledir, diğeri ise kalkmış fakat kalbi fücur içindedir.” [1]
[1] İbn Receb / Letaifu’l Mearif “Ramazan Ayının Son On Günü – 6. Madde İ’tikaf Bab-ı
سبحانك اللهم وبحمدك أشهد أن لا إله إلا أنت أستغفرك وأتوب إليك
