Ramazan Borcundan Önce Şevval Altı Tutmanın Hükmü
Bismillahirrahmanirrahim
Bu kısa çalışmamızda şevval altı orucunun ispatı veyahut faziletinden ziyade ramazan borcu olan bir kişinin, şevval altı orucunu tutup tutamayacağı hakkında olacaktır. Bir amelin sünnetten olması önemli olduğu gibi onun tatbiki de sünnette muvafık olması gerekir. Sünnet olan amelin tatbikinde de görüşlere, fikirlere, kişisel kanaatlere İslam’da yer verilmemiştir.
Başarı Allah’tandır.
Ramazan Borcundan Önce Şevval Altı Tutmanın Hükmü
:أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ
«مَنْ صَامَ رَمَضَانَ ثُمَّ أَتْبَعَهُ سِتًّا مِنْ شَوَّالٍ، كَانَ كَصِيَامِ الدَّهْرِ»
Rasulullah (a.s.v) buyurdu ki: ‘’ Her kim ramazan orucunu tutar ve sonra onun peşinden şevvalden altı gün daha oruç tutarsa, bu bütün sene orucu gibi olur.’’ (Müslim 1164)
Öncelikle değerli kardeşlerimiz Şevval orucu tutmak Ramazan orucuna bağlanmıştır. Bunu delili ise yukarıda ki hadisten iki vecihle anlıyoruz:
1-) Hadiste geçen ‘’ ثُمَّ‘’ ‘’sonra’’ atıf harfi sırlama, peş peşe manasına gelmektedir. Böylece önce ramazan orucunu tutup tamamlaması gerekir sonrada Şevval altı orucunu tutmaya başlamalıdır.
2-) Hadiste ‘’sonra’’ lafzından ‘’ أَتْبَعَهُ سِتًّا ‘’ ‘’altı gün oruç tutup onun ardından gönderirse’’ ifadesi ile Şevval altı orucunun ramazan orucuna tabi olduğunu görüyoruz. Önce ramazan orucu tutulur sonrasında ona tabi olan Şevval orucu gelir.
İmam Nevevi (r.h), Müslim’de ki bu hadise şu bab başlığı koymuştur:
بَابُ اسْتِحْبَابِ صَوْمِ سِتَّةِ أَيَّامٍ مِنْ شَوَّالٍ إِتْبَاعًا لِرَمَضَانَ
‘’Ramazan’a Tâbi’ Kılarak Şevval’den Altı Gün Oruç Tutmanın Müstehablığı Babı’’.
Bazı Kimseler ise ‘’Vakti Dar Olan İbadetler Vakti Geniş Olan İbadetlere Takdim Edilir’’ kaidesini ele alarak ramazan kazası olan kişiye şevval altı orucunu tutmaya cevaz vermektedirler.
Oysa ki bu kaide bu konu için geçerli değildir. Nafile bir ibadet, hiçbir zaman hiçbir kaideye göre farz olan ibadete takdim edilemez. Hiçbir usul kitabında da bunu göremeyiz.
Nitekim hadisi şerifte Allah Rasulu (a.s.v) şöyle buyurmaktadır;
Ebu Hureyre’den rivayet edildiğine göre, Rasulullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “…Kulum, kendisine farz kıldığım şeylerden daha sevimli bir şeyle bana yaklaşamaz. Kulum nafile ibadetlerle de bana yaklaşmaya devam eder, ta ki ben onu severim…’’ (Buhari 6502)
Diğer bir konu ise Aişe (r.a) annemizin ramazan kazasını şaban ayına kadar ertelemesi meselesi;
Rivayet şöyle:
Ebu Seleme’den. O şöyle demiştir: Ben, Aişe (r.a)’ı şunları söylerken işittim: Bazen üzerimde ramazandan kalma oruç borcu olurdu da onu Şaban’dan başka zamanlarda kaza edemezdim. Meşguliyetim Rasulullah (s.a.v) ‘den ileri gelirdi. “Müslim, 1146
Bu rivayeti delil olarak getirilip şöyle denilmektedir: ‘’ … Biz inanıyoruz ki Aişe (r.h) Şevval ayındaki o altı günlük orucunu ihmal etmemiştir…’’
Rivayet şöyle:
Ebu Seleme’den. O şöyle demiştir: Ben, Aişe (r.a)’ı şunları söylerken işittim: Bazen üzerimde ramazandan kalma oruç borcu olurdu da onu Şaban’dan başka zamanlarda kaza edemezdim. Meşguliyetim Rasulullah (s.a.v) ‘den ileri gelirdi. “Müslim, 1146
Bu rivayeti delil olarak getirilip şöyle denilmektedir: ‘’ … Biz inanıyoruz ki Aişe (r.h) Şevval ayındaki o altı günlük orucunu ihmal etmemiştir…’’
Bunun cevabını ise Şeyh Binbaz (r.h)’a bırakıyoruz:
Şeyhe şöyle bir soru soruluyor:
‘’ Üzerinde ramazan borcu olan bir kişinin Şevval orucu tutması caiz midir? Çünkü ben bazı insanların Aişe (r.h) annemizin amelini delil olarak getirip sonra şöyle dediklerini işittim: ‘’ Aişe annemizin hayra olan hırsından dolayı Şevval orucunu tutmuştur.’’.
Cevap:
Bismillahirrahmanirrahim, Elhamdulillah, Salatu selam Rasulullah (a.s.v)’e, ehline, ashabına ve onun hidayet yoluna uyanlara olsun.
İki konudan dolayı farz oruçtan önce nafile oruç tutmak caiz değildir;
Birincisi: İlk hadisi şeriften dolayı, kendisinde ramazan kazası olan kişi borcundan dolayı Şevval altı orucuna tabi olamıyor ta ki ramazan borcunu bitirene kadar. Eğer bir adam hastalık veyahut seferden dolayı ramazan borcu varsa önce bunu tutması sonrasında eğer imkân bulabilirse Şevval altı orucunu tutması gerekir. Aynı Şekilde bir kadında hayız veya loğusalıktan dolayı tutamamışsa önce borcunu tutar sonra imkân bulursa Şevval altıyı tutar. Eğer tam tersine önce borcu olmasına rağmen Şevval altıyı tutmaya başlarsa bu uygun değildir ve böyle bir şey yapmamalıdır.
İkincisi: Allah’ın dinin de farzları eda etmek daha haktır. Farza başlamak ve hızlı hareket etmek daha evladır. Allah (a.c) erkek ve kadın üzerine ramazan orucunu farz kılmıştır. Farzı edadan önce nafile ibadeti eda etmek uygun değildir.
Böylece bu fetvanın bir anlamı kalmadı (ramazan borcundan önce Şevval altı orucunun tutulabileceği fetvası). Borcunu tuttuktan sonra eğer zaman kalır ve kendiside imkân bulabilirse tutsun. Çünkü nafile ibadetler Allah’a şükürdür. Ramazan borcu ise vacip ve farzdır. Ve nafileden önce farza başlamak ise vaciptir.
Fetva verenin Aişe annemiz hakkında ki sözüne gelecek olursak; Aişe annemiz, Rasullah (a.s.v) ile meşguliyetinden dolayı ramazan borcunu şaban ayına kadar tehir ettiğini söylemektedir. Eğer ki farz olan bir şey Rasulullah (a.s.v) için erteleniyorsa nafile olan bir ibadetin onun için ertelenmesi daha evladır.
Sonuç olarak: Aişe (r.h)’ın amelini anlatan hadiste Şevval altı orucunu ramazan borcuna takdim edecek bir delil bulunmamaktadır. Çünkü Allah Rasulu (a.s.v) ile meşguliyetinden dolayı ramazan borcunu erteliyor. Ve Şevval altı orucunu bundan dolayı ertelemek daha evladır.
Velev ki Aişe (r.h) annemiz dedikleri gibi yapsa (borcuna rağmen şevval altıyı tutsa) bile onun bu fiili açık olan naslara ters düştüğünde bize hüccet olmaz.’’ [1]
[1] https://binbaz.org.sa/fatwas/4490/%D9%87%D9%84-%D9%8A%D8%B4%D8%B1%D8%B9-%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D9%86-%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%84%D9%85%D9%86-%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87-%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1
Şeyh İbn Useymin (r.h)’a şöyle soruldu: Şayet bir kadın üzerinde Ramazan borcu/kazası varsa Şevval ayında ilk önce kazayı mı tutar yoksa Şevval’den altı gün orucunu mu tutar?
Şöyle cevap verdi: Şayet bir kadının üzerinde Ramazan borcu varsa gerekli borcu ve kazayı yapmadan altı Şevval orucuna başlayamaz. (Mecmul Fetava 20/19)
Ebu Said hocamıza da bu konu hakkında kendisine sorulan soruya ‘’Önce Ramazan borcu tutulur sonra Şevval orucu tutulur’’ diye cevap vermiştir. [1]
Aişe Annemizin (r.a) Ramazan Kazasını Ertelemesinin İlleti ve Müslüman Hanımlara Örnekliği
Ebu Seleme’den. O şöyle demiştir: Ben, Aişe (r.a)’ı şunları söylerken işittim: Bazen üzerimde ramazandan kalma oruç borcu olurdu da onu Şaban’dan başka zamanlarda kaza edemezdim. Meşguliyetim Rasulullah (s.a.v) ‘den ileri gelirdi. “Müslim, 1146
İmam Nevevi (r.h) bu hadisin şerhinde şöyle diyor:
“Aişe (r.a) dedi ki: Bazen Ramazan’dan oruç borcum olurdu…” Başka bir rivayette (2686) “Bizden birisi Rasulullah (s.a.v) zamanında oruç açardı da…” Birinci hadisteki (meşguliyet anlamındaki) eş-şeğlu elif lam ile ve merfû olarak zikredilmiştir. Bu da Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ile meşgul olmak anlamındadır.
Gerek buradaki meşgul olmak sözü ile gerekse de ikinci hadisteki (2687) “kazasını yapamıyordu” ifadesi onların her birisinin her zaman için Rasulullah (a.s.v)’in emrine hazır olduğunu, bütün zamanlarında böyle bir şey istediği taktirde kendisinden yararlanmasını bekleyip gözetlediğini, ama böyle bir isteğinin ne zaman olacağını bilmediğini, bunun yanında kendisine bir ihtiyacı olmakla birlikte yine de oruca izin verir korkusu ile ondan izin istememişlerdir. Bu da onların edebinden kaynaklanmaktadır.
Oruç kazasını Şaban ayında tutmasının sebebi ise Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’in de Şaban ayının çoğunluğunu oruçla geçirmesi idi. Böyle bir durumda gündüz hanımlarına bir ihtiyacı olmazdı.’’ (Sahih-i Muslim Şerhi El-Minhac 5c. Sayf.403)
Aişe (r.h) ramazan borcunu ertelemesinin illeti Allah Rasulunun (s.a.v) onlara olan ihtiyacından dolayı idi. Bu illetten dolayı ramazan borcunu erteliyorsa şevval orucunun ertelenmesi daha evladır.
Bu konuda cevaz veren değerli hocalarımız ve abilerimizi tekrar araştırmaya, bu hadis ve fetvaları tekrar tekrar tefekkür etmeye davet ediyorum.
Muhammed Karasu
Ramazan Borcundan Önce Şevval Altı Tutmanın Hükmü
Gaziosmanpaşa/İstanbul
09.05.2022
[1] Ses kaydı mevcut
Ramazan Borcundan Önce Şevval Altı Tutmanın Hükmü Arapça Bilenler İçin Meşhur Hasan’ın Konu Hakkında Ki Fetvası
:السؤال
:سؤال من شقين
هل يجوز صيام الست من شوال قبل أيام القضاء، وخصوصًا إذا عسر الأمر على النساء؟-
هل يجوز دمج النية بين القضاء والست من شوال في الصيام؟
:الجواب
لو كان السؤال عن رمضان لكان أحسن، فهذه المسائل عقب رمضان، لكن العلماء يقولون في قواعدهم: المفتي أسير المستفتي، فأنا أسيركم وأتكلم بالذي تسألوني عنه
:النبي صلى الله عليه وسلم يقول فيما صح في صحيح مسلم
.(( مَن صامَ رَمَضانَ ثُمَّ أتْبَعَهُ سِتًّا مِن شَوّالٍ، كانَ كَصِيامِ الدَّهْرِ ))
مسلم (ت ٢٦١)، صحيح مسلم١١٦٤
.المرأة قد تفطر الشهر كاملاً وتطهر في بدايات شوال أو في منتصف شوال فتحتاج أن تصوم الست أيام
والقضاء الراجح من قولي العلماء -ويجهل هذا للأسف كثير من الناس ولا سيما
.النساء- أن القضاء واجب على الفور
يعني من أفطر لعذر فيجب عليه أن يقضي وأن لا ينتظر، لأن الأصل في الأوامر
.أنها على الفور
:مثلاً
لو أن سيدًا أمر عبده فقال اسقني ماء فأتى له بماء بعد ساعة أو ساعتين أو أربع ساعات أو ثاني يوم هل استجاب؟
.ما استجاب
.لأن الأصل في الأمر أن يكون على الفور
.فإذا أردنا أن لا نجعله على الفور نحتاج إلى قرينة، نحتاج الى ضميمة، نحتاج إلى إذن من الشرع بأن نؤخر
.فالأصل بالأمر أنه واجب على الفور
.الآن بعض أخواننا طلبة العلم سيقولون لي : ألم تقل عائشة كنا نقضي ما فاتنا من رمضان في شعبان
عائشة، تقول: كنا، أي أنا وسائر أزواج النبي صلى الله عليه وسلم كنا نقضي ما فاتنا من رمضان في شعبان بسبب العذر الشرعي للمرأة الحائض، أي بعد إحدى عشر شهر، فشعبان قبل رمضان بشهر وهو الشهر الثامن بالسنة الهجرية، ورمضان الشهر التاسع بترتيب الأشهر
.فنقول لمن يعترض هذا الاعتراض أكمل مقولة عائشة
.فعائشة تقول رضي الله عنها: كنا نقضي ما فاتنا من رمضان في شعبان ننشغل بأمر رسول الله صلى الله عليه وسلم
.وفي هذا دليل على أن عذر التأخير في القضاء أوسع في الشرع من عذر الفطر
.فالنبي صلى الله عليه وسلم كان كثير الغزوات، وكثير الأسفار، وكثير الوفود، وكثير الأضياف
.فعائشة تقول سبب تأخيرنا : كنا نحن مشغولين بأمر رسول الله صلى الله عليه وسلم
بعض النساء لا يقضوا قبل رمضان التالي، لا بل بعد رمضان وبعد الذي بعده ويقولون يا شيخ إذا أخرت الصيام إلى السنة التي بعدها هل علي شيء؟
.هذا قطعًا حرام
.فالواجب على المرأة أن تقضي على الفور
كيف المرأة تقضي على الفور والشرع رغبها بأن تصوم الست من شوال؟
:بعض أهل العلم قال
إذا وقع هذا التداخل وقضت على الفور لأنها تعتقد أن القضاء على الفور وكان من عادتها في غير مثل هذه الحالة عندما كانت ما يأتيها عذر تصوم ستة من شوال
.فحالها كأنها صامت الستة من شوال
.والأصل في العبد أن يؤدي الفريضة قبل النافلة
وهذه علة الناس المتدينين تدين عاطفي، يعمل إفطار ويدعوا وينفق أربعمائة أو خمسمائة دينار إفطار للناس وهذا طيب، ولكن لا يؤدي زكاة ماله
.فإطعام الناس سنة وزكاة المال ركن من أركان الاسلام
.فإذا أردت أن تصنع شيئاً فيه طاعة وفيه أجر فليكن بعد الفرائض
بعض الناس يغضب إذا لم يصلي التراويح وهو قاطع رحم، وقطيعة الرحم عنده أمر طبيعي جدا، فو الله لأن تترك التراويح وتعود لرحمك أحسن
.المطلوب ان تجمع بين الأمرين
.تجمع بين السنة وبين الفريضة
:كان أبو بكر يقول في خطبه كما عند أبي شيبة وأبي عبيدة وجمع
.إن لله تعالى أوامر بالليل لا يقبلها بالنهار وأوامر بالنهار لا يقبلها بالليل وإن الله لا يقبل نافلة حتى تؤدى الفريضة
فأنت يا من تحرص على النوافل جزاك الله خيراً على حرصك، ولكن الواجب عليك أن تحرص على الفرائض وأن تعبد
.ربك بفقه وبعلم
فالأصل في المرأة أن تقضي على الفور، والأصل أن تقدم القضاء على صيام شوال
.مجالس الوعظ في شهر رمضان ( 12 ) رمضان 1437 هجري
