Yani gösteriyor ki her halükarda teşekkürün mutlak kişiye faydası olan sadece kendisine değil, teşekkür ettiğine değil Allah’ın bize ihsan ettiği bunca nimetin karşılığında sabah-akşam aralıksız ona şükretsek Allah’ın hazinesinde ziyadeleşen bir şey olur mu? Katiyetle olmaz. Hiçbir şey de eksilmez. O bize her şeyi ihsan etse verdiği örnek de de Allah Resulünün dediği gibi;

Eğer bütün insanlık tek bir insan gibi, bir insan kalbi ile en son noktada bütün isteklerini isteseler, Allah onlara istediklerini en üst seviyede ihsan etse onlara verdiği şey, Allah’ın hazinesinden,

bir iğne derya ya batırılıp çıkarıldığında ne eksiltiyorsa o kadar dahi eksiltmez.

Biz ne kadar fakir, o ne kadar zenginse ne kadar şükrederseniz edin Ayette buyurduğu gibi;

وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ

“Her kim şükrederse, sadece kendi nefsi için şükreder.”

Ne garip değil mi? bize ihsan ediyor, lutfediyor nankör olmamak için teşekkürü bize tavsiye ediyor. Sonra bu teşekkür de bizim lehimize.

Onun şanını yüceltmez, biz yüceler yücesine kul oluruz.

onun hazinesinden hiçbir şey noksanlaştırmaz. İstedikçe verir.

لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ

“Eğer siz şükrederseniz, bende size çok çok veririm.”[1]

Tasavvur edemeyeceğiniz kadar çok veririm

وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِىٌّ حَمِيدٌ

“Nankörlük eden de bilsin ki, Allah hiçbir şeye muhtaç değildir, her türlü övgüye lâyıktır.”[2]

Her kim nankörlük ederse burada ki küfrü nankörlük olarak tercüme etmemizdeki maksat şükrün aksi olması hasebiyledir.

Ama öyle şeyler var ki şükrü, şükrettiğin nimet kadar kadir sahibidir.

Eğer bize Tevhidi ihsan etmişse, ebedi saadete nail olma gibi bir nimeti lütfettiyse bunun şükrünün de ne denli olduğunu düşünün. Bunun nankörlüğünün de ne denli olduğunu öyle düşünün.

Onun için buradaki şükür ile küfrü şükrünü ettiğimiz, nankör olduğumuz nimete göre ölçün. Hemen kendi kafanızdan kendi yorumunuzla bir neticeye varmaya çalışmayın.

وَمَن كَفَرَ her kim nankörlük ederse, فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِىٌّ iyi bilin ki Allah zengindir.

Siz ona şükretseniz de etmeseniz de o hamid( çokça hamd edilen). Az önce arkadaşımızın da kulluk da zikrettiği gibi ister şükredin ister etmeyin nankörlüğünüz hiçbir şeyi noksanlaştırmaz. Şükrünüz de onun şanını yüceltmez. Zaten yüceler yücesi olana siz dürüst bir kul olmuş olursunuz.

Hemen bu nitelemeden sonra Lokman Aleyhisselam’ın ;

وَإِذْ قَالَ لُقْمَٰنُ لِٱبْنِهِۦ وَهُوَ يَعِظُهُ

Lokman oğluna vaaz ederek şöyle dedi yani ona nasihat etti.

Bu bir Nebinin ümmetinden birisine nasihatı değil, bir Babanın oğluna nasihatı.

Burada kızları da içerir, çocuğuna nasihatı.

يَٰبُنَىَّ Ey Oğulcağzım, ey oğlum. Burada bu ifade daha buluğa ermemiş ama oraya yakın, küçük baliğ olmamış, bizim mükellef dediğimiz niteliğe daha sahip olmamış küçük bir çocuğa.

Burada ki baba hakkında zikredilen yukarıdaki hikmet verilen, mutlak herkes hikmete, ihsana mazhar olduğu nispette layıktır. Ve layık olduğu nispette mazhar olur. Ne kadar kendisine hikmet verilmeye layıksa o nispette o nimete mazhar olur. Çünkü İbn Abbas dan gelen bir Hadisi Şerifte de;

مَنْ يُرِدِ اللَّهُ بِهِ خَيْرًا يُفَقِّهْهُ فِي الدِّينِ

Allah kimin için hayrı isterse, onu dinde anlayışlı, fakih kılar.[3]

Dinde anlayışlı olmak ne anlama gelir?

Eğer siz şu ayeti anlayıp, onunla amel etme gibi bir gayrete düşerseniz ki biz buna ilmin kesbi kısmı deriz( gayretimizle, isteğimizle elde etmeye çalışma.)

İkinci kısmı da vehbidir. Benim bu samimi gayretim nisbetinde onun da senin için hayrı murad etmesini celbeder ve seni dinde anlayışlı kılar. Anlaman da doğru dürüst amel etmeyi, iyi bir kul olmanı gerektirir.

يَٰبُنَىَّ لَا تُشْرِكْ بِٱللَّهِ ۖ إِنَّ ٱلشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ[4]

Ey Oğulcağazım! Allah´a ortak koşma! Doğrusu şirk, büyük bir zulümdür.

Ey oğulcağzım ona benzer, eş edinme. Hiçbir şeyi ona denk görme. Onu birlemende, onu ilah görmende hiçbir şeyi zerre kadar ondan gayrına sarf etme. Kulluk olarak ne gündeme getirmek zorundaysan iyi bil ki onu tek sarf edeceğin, takdim edeceğin mabud senin ilahın olmalıdır.

Farkındaysanız burada bazen kelimelerin üzerinde duruyor ve bazen de cümle üzerinde durmaya çalışıyoruz. Buna neden kendimizi zorluyoruz? Eğer cümleyi oluşturan kelimeler hakkında keyfiyetli malumatımız yoksa o kelimelerin oluşturduğu cümleyi bir bütün olarak nasıl yakalayabiliriz? Teker teker düşünmeliyiz.

Önce küçücük bir çocuğa hitap ediyor. Daha buluğa ermemiş. Yani daha hala eğitilme safhasında olan. Hem de ona en azim bir emirden bahsediyor. Tevhid den bahsediyor. Eğer iman ve Tevhid derslerini takip etme fırsatı bulmuşsanız Allah’ı birleme, Tevhid dediğimiz şey, iman dediğimiz şeyden sonra gelen imana da değer kazandıran budur. İmani meseleleri hakkıyla anlayamamış bir kimsenin tevhidi gerçekleştirmesi hiç mümkün değildir.

Demek ki doğrudan doğruya bu çocuğa Tevhitten, Allah’ı birlemekten bahsediyor. Şirk den kaçınmasını ona emrediyor, tavsiye ediyorsa demek ki Tevhidin alt yapısı olan, Tevhid den önceki olan kısmı imanı o öğrenmiş. Ve bu sefer İmanın her cüzünü tek yaratıcı olan, yaratıcısı olan, yaratılmış olduğu gaye yani kulluk olarak o mabuda takdim etmeyi, bunu öğretiyor.

Ve burada da sakın ha Allah’a ortak koşma diyor. Burada şimdi bütün Nebilerin, Resullerin yollanılış seyrine baktığımızda açın Kur’an’ı zikri geçen her Nebinin kıssasını orada okuyun. Kur’an da zikri geçen Nebilerin tümüne baktığınız zaman ekseriyetle Uluhiyyet Tevhidine davet etmiş, Şirkten sakındırmış. Çünkü Kur’an da adı geçen Nebilerin yollanıldığı toplulukların, kavimlerin ekseriyetle Uluhiyet Tevhidinde müşkilatları vardı. Onun için ekseriyetle onları Uluhiyyet Tevhidine davet eder. Orada Allah’a ortak koşmaktan alıkoyar.

Görev, vazife olarak bunu bilesin, Sakın Allah’a ortak koşma, çünkü ona ortak koşmak büyük bir zulümdür diyor.

Enam Suresindeki ayet inince, diyor ki ayette;

اَلَّذ۪ينَ اٰمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُٓوا ا۪يمَانَهُمْ بِظُلْمٍ اُو۬لٰٓئِكَ لَهُمُ الْاَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ۟

“İman edip imanlarına zulüm giydirmeyenler, işte onlar hidayet üzere olan ve güvende olan kimselerdir.”[5]

Bu ayet inince sahabeye, Müslümanlara bu söz çok zor geldi. “Hangimiz nefsine zulmetmiyor ki?” dediler. Yani buna takat getirmek çok güç. Hepimize bir zulüm var. Burada zulmü sahabe dahi “nefse yapılan zulüm, eziyet şeklinde anlıyorlar.”

Hemen Allah Resulü    ألم تسمعوا إلى قولِ العبدِ الصالحِ siz salih kulun dediğini duymadınız mı? İşitmediniz mi? Daha önce inmişti bu, okumadınız mı?, düşünmediniz mi?, anlamadınız mı? O ne demişti?

يَٰبُنَىَّ لَا تُشْرِكْ بِٱللَّهِ ۖ إِنَّ ٱلشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ

Sakın Allah’a ortak koşma çünkü şirk, Allah’a ortak koşmak büyük bir zulumdür. O ayetten ilk alacağımız şey iman edip imanlarına zulüm giydirmeyenler, şirk bulaştırmayanlar.

Deme ki yukarda da dediğim gibi bu çocuk imanı anlamış, o İmanına zulüm yani şirk bulaştırmaması için öğüt veriyor babası. Nasihat ediyor. Sakın İmanına bunu bulaştırmayasın çünkü İmanı geçerli kılan Tevhid dir. Bunu çocuğa nasihat ediyor.

Burada küçücük yaştaki bir çocuğa nasihat ediyor. Hem de itikadi boyutta ıstılahi terimler içeren yani akide boyutunda öyle kelimler, ifadeler kullanıyor ki bunlar rastgele insanın söylediği sözler, rastgele insana tebliğ ederken söylenecek sözler değil. Neden? O denli bu mevzuda cahil, tabansız, asılsız ki bunu bile anlamak için didik didik anlaşılmaz hale getirerek anlatıyoruz.

Kur’an veciz olduğu kadar da mucizdir. Yani karşısındakini aciz bırakan ifadeler sahiptir. Bu acizlik anlaşılmaz şekliyle sunduğu için değil çok çok anlaşılır olduğu halde anlamayanlara. Anlamayan, anlamak istemeyenler için bela anlayanlar için de bu sözler küçücük bir çocuk da olsa çok muciz yani veciz ifadeler içeriyor. Bu veciz ifadelerin içinde de o kadar özlü şeyler anlatıyor ki bir iki cümleye sıkıştırılıyor.

Aynısının örneğini Allah Resulünün tatbikatında da görüyoruz. Çocuğa ilk emredilen şey, ilk tavsiye edilen şey Allah’a kulluk, ona ortak koşmamak. Allah’a kulluğu birçok ayetin yardımıyla anladığımız gibi zaten  bu ayetin mefhumu muhalifinden den de anlıyoruz. Allah’a otak koşma yani Allah’ı birle anlamındadır. Hemen Şirkten sakındırmış derken önce şirkten sakındırma vardır diyemezsin iman etme var sonra İmanı bozan şeyden sakındırma. Tevhid Allah’ı birleme var sonra Şirkten sakındırma var. Şirkten sakındırıp sonra Allah’ı birleme, küfürden sakındırıp sonra imanı öğretme herhalde küçük bir ( bunu tekfircilerde çok görürsünüz önce insanları küfürden sakındırırlar. Yani abdesti öğretmeden Abdesti bozan şeylerden konuşurlar. Hiçbir zaman İman ve Tevhid öğretilmeden küfürden ve şirkten konuşmak mümkün değildir. ) bunu kendisi de yapmış. Başka Tevhid derslerinde de işittiniz mutlak bütün Resullerin yollanılış gayesi de budur.

وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِى كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ ٱعْبُدُوا۟ ٱللَّهَ وَٱجْتَنِبُوا۟ ٱلطَّٰغُوتَ

Biz yolladığımız her nebiyi yolladığımız kavmine Allah’a kulluk edin, Tağutlara da ibadetten sakındırın diye tavsiye etmeleri için yolladık.

Muaz’ı Yemen’e yolluyor ne diyor Muaz’a

يا معاذ إنك تأتي قوما أهل كتاب   Ya Muaz sen Ehli Kitap olan bir kavme gidiyorsun. Tabanı, altı boş bir topluluğa değil dikkat et.

Ha bir çocuğa da nasihat var. Bakın nerden başlıyor;

İbn Abbas’dan gelen bir rivayette İbn Abbas diyor ki;

كُنْتُ خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمًا Bir gün Allah Resulü sallalahu aleyhi ve sellem’in terkisinde idim. فَقَالَ Dedi ki; يَا غُلَامُ إِنِّي أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ Bak Çocuk sana bazı kelimeler öğreteceğim. İbn Abbas daha o an bulüğa ermemiş bir  çocuk. Ona diyor ki, bak çocuk sana bazı kelimeler öğreteceğim. 

احْفَظِ اللَّهَ يَحْفَظْكَ Allah’ın hukukunu koru ki, Allah da seni korusun. احْفَظِ اللَّهَ

Allah’ın hukukunu koru ki, تَجِدْهُ تُجَاهَكَ onu hemen karşında bulursun. Sen onun hukukunu koru hemen karşında bulursun. Bazı kelimeleri anlatabilmek için ekliyorum. Normal olarak tercüme etsem Allah’ı koru desem bunu Türkçe yanlış anlarız. Onun hukukunu koru diyoruz o yüzden. Seni ne ile mükellef kıymışsa öncelikli mükellef kıldığı şey mutlak tevhid. O da seni korur. O öyle bir koruma ki eğer Tevhid boyutunda ele alırsan. Kulum bana dünya dolusu günahla da gelse ben ona dünya dolusu mağfiret ile karşılarım. Yeter ki bana ortak koşmasın. إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللَّهَ  bir şey istedin mi bunu yerine koyacaksınız. Lokman’ın sıfatları zikredilirken rastgele değil. Burada ki aldığımız şey Lokman gibi bende hikmete layık olabilecek bir gayret içerisinde olmalıyım. Bu denli bir hikmete sahip değilsen, hak edecek işler yapmadıysan bu yaştaki bir çocuğu bırakın eşimizi bile biz karşımıza alıp bu denli nasihat, sohbette bulunmak istesek dahi,( virgülden sonra zikrediyorum) almıyoruz ya zaten karşımıza. Hangimiz işittiği, duyduğu şeyleri gidip evde eşine aynen nakletme gayretine sahip? Bu gayrete sahip olsak da bunu hangimiz beceriyor? Bunu yapsak bile. Çocuğunuzu karşınıza alacaksınız, büluğa ermemiş bir çocuk ya her şeyden önce şunu düşünsenize nece konuşup, nasıl anlatacaksın onu? Bunu herhalde resim çizerek anlamayacaksınız değil mi sözle anlatacaksınız. Hem de ekmeği “memme” diye anlattığınız gibi anlatacaksınız. Akabinde Allah’dan istediğinde, istemek istediğinde, bir şeyler istediğinde yani sadece ondan iste. Allah istenildiğinde çok hoşlanır. kendisinden istenilmekten hoşlanır. İsteyen hiçbirinin katiyetle istesin ellerini kaldırsın ondan istesin ve boş döndürmekten haya eder diyor. Ama sen çocuğuna önce isteme ruhunu verebilmen gerekir. Sen zaten böyle bir çocuk olarak yetiştirilseydin, eksileri de zikretmezdik. Anası da böyle yetiştirilen birisi olsaydı belki çocuğu böyle eğitmeye fırsat bulurdu. Bu neye benziyor? Şu anki bizim halimiz bir ileri bir geri. Üç adım ileri gidiyoruz iki adım geri gidiyoruz. Bazen üç adım ileri gidip 4 adım geri gittiğimiz oluyor. Hiç de doğruları öğretip de 3 adımda bir adım yürüyebilen olsaydık az da olsa bu az da yeterli. Birkaç nesil sonra ancak pisliği temizlerdik diyebilirdik. Bir ümit olurdu. Ama üç adım gider dört adım geriye kayarsak, öğrettiğimiz şeyler yanlış olursa.

İstediğinde Allah’dan iste. Allah istenilmediğinde gazap eder. İnsanlar istenildiğinde kızar, gazap eder, Allah istenilmediğinde gazap eder. Kendini bile örnek verirsin bak benden ısrarlıca bazı şeyleri istesen a kızarım, kızarsın değil mi çocuğa? Ama hiç korkma Allah dan iste. O istenilmediğinde kızar. Ama ben baban olarak وَإِذَا اسْتَعَنْتَ    yardım istediğinde  yani yardıma ihtiyacın olduğunda, yardım isteme ihtiyacın olduğunda Allah dan iste. İnsanın yardıma ihtiyacı olması fıtri dir. Yapamayacağı, gücü yetemeyeceği bir şey karşısında hemen yardım isteme arzusu harekete geçer. Ama yardım isteyeceğinin tek Allah olduğu nasıl aklına gelecek? Eğer sen onu ona yönlendirmediysen, onun her yardım isteyene icabet ettiğini, yardıma muhtaç olan kimseyi yüzüstü bırakmayacağını yeter ki ondan istemesini bil yeter. Bunu ona ne kadar işledin ki hemen ilk aklına gelen yardım isteyeceği Allah olsun. Ha bizim ne kadar aklımıza geliyorsa çocuğumuza da herhalde o kadarını değil onun belki yüzde birini ancak verebildiğimizi de düşünün.

وَاعْلَمْ iyi bil ki, bunlar hep daha buluğa ermemiş bir çocuğa

أَنَّ الأُمَّةَ لَوْ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَنْفَعُوكَ إِلَّا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ لَكَ

Eğer bütün insanlık sana bir şeyde fayda vermek için toplansalar, sana faydalı olmak için toplansalar, az önceki sözün yardım istediğinde, yardıma ihtiyacın olduğunda sadece Allah dan iste. Bütün insanlık, ümmet sana faydalı olmak için yardım etmek için toplansalar katiyetle eğer bunu Allah yazmadıysa sana fayda veremezler.

وَلَوْ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَضُرُّوكَ إِلَّا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ عَلَيْكَ

Eğer sana zarar vermek için toplansalar aksi ile bil ki veremezler eğer Allah sana o zararı yazmadıysa. Ancak sana yazılan verilir.

رُفِعَتِ الأَقْلَامُ وَجَفَّتْ الصُّحُفُ

Her şey yazılmıştır ve sayfalar da kapatılmıştır.

Burada yine geri döndüğümüzde anlaşılması gereken öncelikli olarak şu;

Buluğ cağına ermemiş daha mükellef olmamış bir çocuğa hem de nasihatın içeriği itikadi boyutta bir mesele. O kadar veciz kelimeler kullanıyor ki hiçbirimiz de tutup şu şudur diye anlatmıyoruz. Bir yerde izah buluyorsunuz, yardıma ihtiyacın olduğunda Allah dan yardım iste. Hemen aksiyle. Bak iyi bil bütün insanlık sana fayda vermek için, yarar vermek için toplansalar, zarar vermek için toplansalar yazmadıysa zarar da veremezler. Bunun dışında pek açıklanan bir yer yok.

Buluğa ermedik daha ihtilam olmamış bir çocuğa bu denli içerikli bir sohbet, vaaz yapıyorsa burada ilk aklımıza gelen şeyin ne olması gerekir? Hep peygamberin sözlerinin veciz bir içerikli olduğunu söyledik. Bunu anladığınızı düşünüyorum.

Şu aklınıza geliyor mu? Demek ki çocuk da bunları anlayacak şekilde eğitilmiş.

Çocuk bunları anlayacak şekilde eğitilmemiş ise eğer çocuk bu sözleri anlayacak şeklide eğitilmemişse, yetiştirilmemiş ise bir insan hele küçücük, anlamadığı anlayamadığı sözler ile kelimeler ile bir şeyler anlatmaya kalkmanın  de bunun adına nasihat etmeye kalkmanın anlamı olur mu? Demek ki çocuk da eğitilmiş. Biz söylenilen sözün muhatabını, hitap edenin seviyesi ile değil o bir nebi idi, peygamber idi. Hitap ettiği çocuk. Hele nebi gibi birisi, Allah Resulü gibi birisi kesinlikle bir insana anlamadığı sözler ile hitap etmez. Ve  Onun da eğitilmiş olduğunu gösterir.

[1] İbrahim 7

[2] Lokman 12

[3] روى البخاري (71)

[4] Lokman 13

[5] Enam 82